«tasvir» nashriyot uyi

jarangsiz undosh bilan tugagan fe’l asoslariga esa -tir
qo‘shimchasi qo‘shiladi.
-ir, -ar, -iz qo‘shimchalari undosh bilan tugagan bir
bo‘g‘inli fe’llarga qo‘shiladi. Masalan: shoshir,  chiqar,
oqiz.
ORÒÒIRMA NISBAÒ  QO‘SHIM-
CHALARINING ISHLAÒILISHI

---

49
-giz, -g‘iz qo‘shimchalari jarangli undosh bilan tu-
gagan fe’l asoslariga, -kiz, -qiz qo‘shimchalari esa jarang-
siz undosh bilan tugagan fe’l asoslariga qo‘shiladi.
Masalan:  yutqiz, ketkiz, yurgiz, turg‘iz.
ESDA SAQLANG.
 Ba’zan fe’l asosiga orttirma
nisbat hosil qiluvchi birdan ortiq qo‘shimchalar qo‘shilishi
mumkin. Masalan, o‘qit — o‘qittir,  to‘ldir — to‘ldirg‘iz,
yozdir —yozdirtir. Bunday holatda orttirma nisbat ma’nosi
kuchayadi.
128-mashq.
 Nuqtalar o‘rniga zarur nisbat qo‘shimchalarini qo‘yib,
gaplarni ko‘chiring. Nima uchun ushbu qo‘shimchalarni qo‘yganingizni
tushuntiring.
1. Òushga yaqin dadam  bizga ovqat kel...ib berdi. (Abdulla
Qahhor) 2. U eng avval malikalar-u nabiralarini Samarqandga
jo‘na...di. (Õurshid Davron) 3. Ko‘z ochgani qo‘ymaydi alam,
Boshim qo‘ysam kuy...ar bolish. Yupatolmas kitob va qalam,
Misralarim ko‘tarar nolish. (Zulfiya) 4. Õos chodir eshigiga
osilgan kimxob parda Humoyunning qo‘liga  mayin va salqin
tegdi. Uni bir tomonga surib, tashqariga ko‘z  yugur...di.
(P. Qodirov) 5. Shayxzoda jurnalistika  sohasida  ham qalam
tebra...ardi. (M. Zokirov)
129-mashq. 
Matnni o‘qing. Abdulla Avloniy haqida yana nimalarni
bilasiz? Shu haqda gapirib bering. Fe’llarni  toping va nisbatni aniqlang.
Abdulla Avloniy o‘z ishini  maktab ochishdan boshladi.
Gazeta chiqardi, darsliklar yozdi. Kitoblar bostirdi. Òeatr ish-
larini yo‘lga  qo‘ydi. O‘zi pyesalar yozdi. Havaskorlarni  yig‘ib,
tomoshalar ko‘rsatdi.
Abdulla Avloniy o‘z xizmatlari bilan o‘zbek ma’rifatchiligiga
juda katta hissa qo‘shdi. Yangi zamonaviy o‘qitishni ilmiy-amaliy
asoslab berdi. («Gulxan»dan)
130- mashq. 
Berilgan fe’llarga  orttirma nisbat qo‘shimchalarini
qo‘shing va ular ishtirokida gaplar tuzing.
Aytmoq, davom etmoq, tirishmoq, intilmoq, tayyorla-
moq, yuvmoq, quvonmoq, bilmoq, o‘ylamoq.

---

50
1. Orttirma nisbat shakllarini ayting.
2. Orttirma nisbat shakllarining fe’l asoslariga qo‘shilishini
tushuntiring.