«tasvir» nashriyot uyi

dan farq qiladi. O‘zlik nisbatida harakat-holat bajaruv-
chining o‘zi ustida amalga oshadi, majhul nisbatda esa
bajaruvchi noma’lum bo‘ladi. Solishtiring: tarandi — taral-
di, kiyindi —kiyildi.
120-mashq.
 Fe’llarni toping, nisbatini aniqlang.
Qor yog‘ib turibdi. Yo‘lning o‘n besh chaqirimchasi
huvullagan dalalardan o‘tadi. Qor siyrak yog‘ayotgani uchun
uzoq-uzoqlar ko‘rinadi, lekin bora-borguncha  bironta tirik jon
ko‘zga tashlanmaydi. Shamol yo‘q, jimlik, «tiq» etgan tovush
eshitilmaydi. Qo‘limda bir metr keladigan irg‘ay tayoq.
Belbog‘imga bitta kulcha tugilgan. Egnimda otamning uzun
chakmoni. Zerikkanimda qorga tayoq bilan chiziq chizib o‘taman.
(P. Qodirov)
121-mashq. 
Avval o‘zlik nisbatidagi fe’lli gaplarni, keyin majhul
nisbatdagi fe’lli gaplarni yozing.
1. Buyuk bobokalonimiz Alisher Navoiy 1441-yilda tug‘ilgan.
2. U yuziga belbog‘ini tashlab, ko‘rpachaga cho‘zildi. (H. Badalov)
3. Hozirgi kunda milliy xalq hunarmandchiligiga katta e’tibor
berilmoqda. («Odobnoma»dan) 4. Bir bor ekan, bir yo‘q ekan,
dunyoda hamma narsa yaratilgan ekan-u, ammo xushnavo bulbul
yaratilmagan ekan. (Z. Ibrohimova) 5. Ho‘kizing hech qayoqqa
ketmaydi, topiladi. (Abdulla Qahhor)
1. Majhul nisbat shakli qanday hosil qilinadi?
2. O‘zlik va majhul nisbat shakllari qanday farqlanadi?
3. Bir fe’l asosiga ham o‘zlik, ham majhul nisbat
qo‘shimchasini qo‘shish mumkin bo‘lganda, qaysi
qo‘shimcha majhul nisbat shaklini hosil qiladi? Mi-
sollar bilan tushuntiring.

---

47
122-mashq.
  Ko‘rmoq, taramoq, yuvmoq, kiymoq fe’llaridan o‘zlik
va majhul nisbatlarini yasang va ular ishtirokida gaplar tuzing.