Tashqi iqtisodiy faoliyat va raqobat menejmenti

FANIDAN GLOSSARIY

Atamaning uzbek tilida nomlanishi	Atamaning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi	Atamaning ma'nosi
Tashqi iqtisodiy aloqalar	Внешно экономические отношение	Externally economic relations	iqtisodiyotning barcha tarmoqlari va faoliyatning boshqa sohalarida davlat va uning sub'ektlari xalqaro hamkorliginnng hilma-hil shakllari tizimidir.
Tashqi savdo siyosati	Политика внешный торговли	Foreign trade policy	eksport-import tovar oqimlari hajmi, tovar tarkibi va jug‘rofiy yo‘nalishini tartibga solish bilan bog‘liq bo‘lgan byudjet-soliq faoliyati sohalaridan biridir.
Import	Импорт	Import	biror molni mamlakatga sotish uchun olib kirish. Import mamlakati, deganda import qilinayotgan mol ishlab chiqarilgan mamlakat tushuniladi.
Eksport	Экспорт	Eksport	tovarlarni chet ellik mijozlarga sotish boʻlib, bunda mazkur mamlakatda ishlab chiqarilgan tovarlar mamlakatdan tashqariga chiqariladi.
Valyuta	Валюта	Currency	ma'lum bir davlatning qonun bilan o‘rnatilgan pul vositasi (milliy valyuta), bir yoki bir necha yetakchi mamlakatlarning valyutasi ko‘rinishidagi jahon rezerv pullari. Xalqaro valyuta fondi va yevropa valyuta tizimi a'zolari tomonidan ko‘p tomonlama hisob-kitoblarda foydalaniladigan xalqaro valyuta birligi.
Integratsiya	Интеграция	Integration	biror-bir elementlarni bir butunga birlashtirish. Iqtisodiyotda xo‘jalik hayotni baynalmilalashtirishning oliy shakli bo‘lib, bunga xalqaro mehnat taqsimotini chuqurlashtirish ob'ektiv ravishda sabab bo‘ladi.
Xizmat	Сервис	Service	Xizmat maxsulotning asosan nomoddiy bo’lgan, egalik xuquqini bermaydigan va qandaydir turdagi mashg’ulot, foyda va qoniqishni o’z ichiga oladigan turidir
Tovar	Продукт	Product	Tovar odatda bozorga e’tibor, egalik qilish, foydalanish yoki iste’mol uchun chiqarilgan va qandaydir talabni qondiradigan har qanday narsa
Bozor segmentasiyasi	Сигментация рынка	Market segmentation	Bozor segmentasiyasi alohida yoki bir nechta marketing strategiyasi yoki miksini talab qilishi mumkin bo`lgan turli xil talabli, xarakterli va tabiatli xaridorlarni kichik bozor segmentatsiyalari ichiga bo`lishni taqazo etadi
Iste’molchi bozori	Потребительский рынок	Consumer market	Iste’molchi bozori – shaxsiy iste’mol maqsadida mahsulotlarni sotib oluvchi barcha shaxslar va uy xo’jaliklarining extiyojini qondiradigan joy.
Strategik rejalashtirish	Стратегическое планироания	Strategik planning	Strategik rejalashtirish tashkilot maqsadlari va imkoniyatlari o’rtasidagi muvofiqlikni va o’zgaruvchan bozor imkoniyatlarini rivojlantirish va saqlab qolish jarayonidir
Raqobatchi tahlili	Анализ конкурентов	Competitor analysis	Raqobatchi tahlili eng asosiy raqobatchilarni aniqlash: ularning maqsadlarini, strategiyalarini, kuchli va zaifligini baholash hamda qaysi raqibdan qochish va qaysi biriga hujm qilishni tanlash
Tavakkalchilik	Реальный риск	Pure risk	ba’zi voqealiklarni sodir bo’lishida salbiy natijalarni paydo bo’lishidagi noaniq imkoniyat
Marketing boshqaruvi	Управление маркетинга	Marketing management	Marketing boshqaruvi maqsadli bozorni tanlash va u bilan samarali munosabatlarni qurish san’ati
Tavakkalchilik	Risk	Risk	Qandaydir faoliyatning salbiy oqibatlarini kamaytirish
Raqamli iqtisodiyot	Numerical economics	Цифравая экономика	yangi texnologiyalar, platformalar va biznes modellari yaratish va ularni kundalik hayotga joriy etish orqali mavjud iqtisodiyotni yangicha tizimga ko‘chirish
Elektron texnoligiya	Electron technology	Электронная технология	Elektron holatda ish va ish jarayonlarini bajarish qonuniyatidir
Raqamli biznes	Numerical business	Цифровой бизнес	jismoniy va raqamli dunyolarni birlashtiradigan yangi biznes-modellar paydo bo‘lishidir
Raqamli iqtisodiyot platformasi	Numerical economics platform	Цифровая экономическая платформа	iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilarning ehtiyojlarini ta'minlaydigan, shuningdek, ular o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘zaro aloqa qilish imkoniyatlarini amalga oshiradigan servis va funksiyalar to‘plamiga ega bo‘lgan raqamli muhitdir (dasturiy-apparat kompleks)
Innovatsiya	Innovation	Инновации	bu tadkikotlar va ishlanmalar natijasi bo‘lib, yangilik yoki ijtimoiy-iktisodiy yechimlarni takomillashtirishdir
Innovatsion faoliyat	Innovative activity	Инновационная деятельность	ilm-fan yutuq­­la­rini ishlab chiqarishga joriy etish orqali zamonaviy ilg‘or texnologiyalardan samarali foydalanish va shu orqali yangi va zamonaviy faoliyatini rivojlantirish
Texnologiya	Technology	Технология	ish va ish jarayonlarini bajarish qonuniyatidir. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida qishloq xo‘jalik ekinlarini parvarish qilish va yig‘ish (qishloq xo‘jalik mahsulotlarini olish) texnologiyasi va qishloq xo‘jalik ishlarini bajarish texnologiyalarini farqlaydilar.
Innovatsion texnologiya	Innovative technology	Инновационная технология	tadkikotlar va ishlanmalar natijasida yaratilgan yangi zamonaviy texnologiyalar
Tejamkor texnologiya	Resource-saving technology	Ресурссберегающая технология	mavjud tabiiy, iqtisodiy, moddiy resurslaridan to‘g‘ri foydalanish orqali mahsulot birligiga kam sarf-xarajat qilgan holda maksimal foyda olishga imkon beradigan texnologiyalar
Innovatsion jarayonlar	Innovation process	Инновационный процесс	Innovatsion jarayon deganda umumiy holda ixtironi, yangi texnologiyani, yangi mahsulotlar yoki xizmatni, ishlab chiqarish, moliya, ma'muriy xarakterga ega intellektual faoliyat turini tijoratlash jarayoni tushiniladi.
Innovatsion salohiyat	Innovation potential	Инновационный потенциал	«Innovatsion salohiyat» mamlakatning texnika va texnologiyasi yangilanishi, unda fan-texnika rivojlanishi darajasini, diversifikatsiya siyosatining kuchayishini anglatadi.
Innovatsion siyosat	Innovative policy	Инновационная политика	Mahalliy mahsulotning raqobatbardoshligini ta'minlovchi innovatsiya faoliyati uchun iqtisodiy, huquqiy va tashkiliy shart-sharoitlarni yaratish, fan-texnika natijalaridan samarali foydalanish, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish masalalarini hal qilish; fan-texnika salohiyatini rivojlantirish, oqilona joylashtirish va samarali foydalanish, uning tuzilmasini shakllantirish; fan va texnikaning mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish, muhim ijtimoiy vazifalarni tadqiq etish, moddiy ishlab chiqarish sohasida ilg‘or tuzilmaviy o‘zgarishlarni ta'minlashdagi hissasini hamda uning samaradorlik va raqobatbardoshlik xususiyatini oshirishdir.
Investitsiya	Investment	Инвестиции	Bu foyda (daromad) olish yoki ijtimoiy samaraga yerishish maksadida, davlat, xukukiy va jismoniy shaxslar (investorlar) tomonidan cheklangan imkoniyatlardan samarali foydalanib, cheklanmagan extiyojni kondirish uchun ixtisodiyotning turli soxalariga ma'lum muddatga sarflangan barcha turdagi boyliklar
Innovatsiya investitsiyalari	Innovation investmets	Инновационные инвестиции	texnika vatexnologiyalarning yangi avlodini ishlab chikish va uzlashtirishga kushiladigan investitsiyalar
Investitsiya faoliyati	Investment activity	Инвестицио нная активность	bu investitsiya faoliyati sub'ektlarining investitsiyalarni amalga oshirish bilan bog‘lik bo‘lgan xarakatlari majmuasit ushuniladi.
Investorlar	Investors	Инвесторы	o‘z kapitalini investitsiya faoliyati ob'ektlariga investitsiyalashni amalga oshiruvchi investitsiya faoliyati sub'ektidir
Investitsiya resurslari	Investment resourses	Инвестицио нные средства	Bu investitsion faoliyati amalga oshirishda ishtirok etadigan xar xil kurinishdagi mablag‘lardir
Infratuzilma	Infrastructure	Инфраструктура	iqtisodiyotda ishlab chiqarish hamda aholiga xizmat qiladigan sohalar.
Konsepsiya	Concept	Концепция	tushunchalar va ular o‘rtasidagi biron-bir voqyelikni rivojlantirish va xususiyatlarining asosiy yo‘nalishlarini belgilovchi aloqalar majmui.
Koordinatsiya	Coordination	Координация	ichki va tashqi tizim elementlari harakatlarini umumiy maqsadlarga erishish uchun ko‘rib chiqilayotgan tizimga nisbatan moslashtirish, o‘zaro kelishtirish, muvofiqlashtirish.
Kredit	Credit	Кредит	pul vositalarini, tovar va xizmatlarni ma'lum ustama to‘lab qaytarib berish sharti bilan ma'lum muddatga qarzga berish.
Lizing	Leasing	Лизинг	mashina, asbob-uskuna, traktorlar, transport vositalari, ishlab chiqarish inshootlarini uzoq muddatli ijaraga olish; uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar eksportini kreditlashning shakllaridan biri; lizingning asosan moliyaviy va oddiy turi bor.
Lizing kompaniyasi	Leasing company	Лизинговая компания	asosiy vositalar, texnika vositalari, bino va inshootlarni o‘rta hamda uzoq muddatga ijaraga berish kompaniyasi.
Marketing	Marketing	Маркетинг	korxonaning bozorni o‘rganish, mahsulotni bozor talabi hamda tovarlarni iste'molchiga yo‘naltirish hisobga olingan ishlab chiqarish bo‘yicha tashkiliy-texnik va tijorat vazifalari majmui
Mehnat motivatsiyasi	LaborMutivation	Трудовая мативация	real mehnat xulq atvorini tushuntirish, asoslash uchun sabablar (mulohazalar tanlashga qaratilgan hatti-harakat); shaxs, ijtimoiy guruh va muayyan ehtiyojlarni qondirish istagida birlashgan kishilar uyushmasini faollikka va mehnat qilishga undashdir.
Novatsiya	Novation	Новация	yangilik, tomonlarning ilgari tuzilgan shartnomani boshqasi bilan, ya'ni yangi majburiyatlar bilan almashtirish to‘g‘risida kelishuvi (ilgari berilgan majburiyatni veksel bilan almashtirish.
Raqobatbardoshlik	Competitiveness	Конкурентоспособность	tovar va xizmatlarning boshqa ishlab chiqaruvchilarning shunga o‘xshash tovarlari hamda xizmatlari bilan qiyoslashda chidamlilik qobiliyati.
Rentabellik	Profitability	Рентабелность	tarmoq yoki korxonalarning foyda olib ishlashi; foyda olish darajasini ko‘rsatadi, foiz hisobida hisoblanadi.
Boshqaruv usuli	Methodofmanagement	Метод управлении	boshliqning masalalar yechimini, mehnat huquqi reglamentini aniqlashda o‘z atrofidagi ishchilarga ta'sir o‘tkazish usuli.
Genetika	Genetics	Генетика	seleksiya va urug‘chilikning nazariy asosi. Genetika tomonidan o‘rganilayotgan irsiyat va o‘zgaruvchanlik qonuniyatlari seleksiya ishining negizidir.
Iqtisodiy samara	Economiceffect	Экономический эффект	iqtisodiy faoliyat natijalari va ushbu natijalarni olish hamda ulardan foydalanish uchun hisoblab chiqilgan sarf-xarajatlar o‘rtasidagi xilma-xillik.
Iqtisodiy samaradorlik	Economicefficiency	Экономический эффективность	tizimning faoliyat yuritishiga ketadigan sarf-xarajatlar va uning natijalari nisbati.