Tashqi iqtisodiy faoliyat

77




pozitsiya va elit reklamalardan boshqa. Shuning uchun “Grey Goose” premium klassdagi tovar, “Столичная” bo’lsa odatiy iste’mol uchun deb e’tirof etiladi.
Huddi shu ishni bizning mahsulotlar bilan ham qilish mumkin. Maqsadning aniq qo’yilishi, maqsadli auditoriyani to’g’ri tanlash, chiroyli qadoq va reklama orqali Toshketda ishlab chiqarilgan makaronlarni brendga aylantirish va yuz minglab uy bekalarining ishonchini qozonish bilan birga ular xohlayotgan narsani taqdim etish mumkin.
Bunda narxni to’g’ri tanlash ham o’ta muhimdir. Albatta ishlab chiqaruvchi narxni o’zi belgilaydi, lekin bozorda o’z o’rnini egallash uchun mahsulot narxini va shu bilan birga sifatini ham ozgina tushirish kerak bo’ladi. Agar past narxli strategiya tanlansa, barcha hududlarda bemalol raqobat qilish mumkin bo’ladi. Lekin agar maqsad - hammasini tezroq sotish bo’lsa, ehtiyotkorlik talab etiladi. Chunki haridor unga ikkinchi imkoniyatni bermasligi mumkin. Ular birinchi marta olgan mahsuloti “yomon”, yoki “brak” chiqsa, boshqa ishlab chiqaruvchini qidirishadi. Va bu tushumning kamayishiga olib keladi.
Ikkinchi yo’li - haridorlarni o’z statusini saqlab qolish orqali ushlab qolish. Buning iloji bor va ko’plab kompaniyalar shu usuldan foydalanadi. Bu ham brendingning bir ko’rinishi.
Ikkinchi mulohaza: O’zbek ishlab chiqaruvchilari g’arbiy marketing modeliga tayyormi?
Kotler, Traut va hatto Igor Manning marketing modellari va tadqiqotlari bizning o’zbek bozorimizda unchalik ham qabul qilinavermaydi. Qo’llanilsa ham, doimiy ravishda emas.
Misol uchun, maqsadli auditoriya bo’yicha ma’lumotlar to’plashni hech kim inkor qilmagan, lekin SWOT tahlil (kompaniyaning kuchli, kuchsiz tomonlari, imkoniyatlari va xavf-xatarlariga asoslangan bozor holati tadqiqoti)ni biz misol qilib keltirayotgan makaronlar bo’yicha o’tkazish ma’nosiz bo’lsa kerak.


78




Ko’pchilik ishlab chiqaruvchilar va xizmat ko’rsatish korxonalari “brendingda pul yo’q” deb o’ylashadi. Ammo, ulgurji tovar ishlab chiqaruvchilar, shunga e’tibor berish kerakki, hozirda chakana savdo tarmoqlari “brendingda pul yo’qligi”dan foydalanib, ularning o’rnida o’z brendlarini keng targ’ib qilishmoqda, hamda rastalardagi joylarini egallashmoqda.
Har qanday inson, jumladan, o’zbek iste’molchisida ham u iste’mol qiladigan va “o’zimizniki” deb o’ylaydigan mahsulotlar ro’yxati bor, shuningdek, “mavqei past” deb hisoblaydigan mahsulotlar ro’yhati ham bor.
Agar “o’zining” mahsuloti uning uchun hamyonbop bo’lmasa, u ikkinchi ro’yxatdagi mahsulotga e’tibor bermay, balki boshqa, unga nisbatan tasavvuri kamroq bo’lgan mahsulotni tanlaydi va buni yangi narsani tatib ko’rish xohishi bilan oqlayd i.
Huddi mana shu yerda, aynan mahsulotlar almashinuvi paytida korxonada o’zining brendini iste’molchilarga namoyish qilish imkoniyati paydo bo’ladi, albatta agar uning brendi mavjud bo’lsa.
Xulosa: iste’molchilar o’zimizning milliy brendlarni qabul qilishga tayyor!
Baxtimizga yoki baxtga qarshi “qanday qilib muvaffaqiyatli brend yaratish mumkin?” degan savolga javob yo’q. Bu savolga javob berish, huddi “qanday qilib million (USD) topish mumkin?” degan savolga javob berish bilan barobar. Biror belgi yoki oddiygina “N” harfini tasvirlash, uni ilgari surish uchun ancha mablag’ sarflanishi mumkin va bu juda taniqli harf yoki biror belgining ko’rinishi bo’lib qolishi mumkin. Lekin bu brend bo’lib qolishiga hech kim kafolat bera olmaydi.
Quyida brend yaratishda kerak bo’lishi mumkin bo’lgan takliflar berilgan.

1. 
   Hech kim siz uchun brend yaratib bermaydi
   

Bo’lajak brendni yaratish haqidagi g’oya sizniki bo’lishi kerak. Bo’lajak brendning egasi sifatida siz brendning ma’nosini, iste’molchilar uchun u nima bo’lishini, iste’molchi sifatida kimlarni ko’rishni xohlayotganingizni aniq bilishingiz kerak. Brending agentliklari sizga turli xil konsepsiya taklif qilishlari, uning tashqi ko’rinishini shakllantirib berishlari, brendni iste’molchiga yetkazishga yordam berishi