Tashqi iqtisodiy faoliyat statistikasi

2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017
2018
Million. Doll.
Tashqi savdo aylanmasi	22199	26366	26416	28270	27530	24924	24232	26566	33430
eksport	13023	15021	13600	14323	13546	12508	12095	12554	13991
import	9175,8	11345	12817	13947	13984	12417	12138	14012	19439
savdo balansi saldosi	3847,6	3676,7	783,1	375,8	-438,6	91	-43	-1458,7	-5448,5
shu jumladan:
MDH mamlakatlari bilan	9369,2	11346	12732	11922	12093	9548,9	8388,1	9084,6	12144
eksport	5647,7	6720,1	7703,4	6644,7	6772,5	5230,3	4338,3	4080,1	5003,1
import	3721,5	4625,6	5028,4	5276,8	5320,1	4318,6	4049,8	5004,5	7141,3
savdo balansi saldosi	1926,2	2094,5	2675	1367,9	1452,4	911,7	288,5	-924,4	-2138,2
boshqa mamlakatlar bilan	12830	15020	13684	16348	15437	15375	15844	17482	21286
eksport	7375,7	8301,2	5896,2	7678	6773,2	7277,3	7756,3	8473,6	8987,6
import	4545,3	6719	7788,1	8670,1	8664,2	8098	8087,8	9007,9	12298
savdo balansi saldosi	1921,4	1582,2	-1891,9	-992,1	-1891	-820,7	-331,5	-534,3

O`zbekiston Respublikasining tashqi savdosi

2. Tashqi iqtisodiy faoliyatni tavsiflovchi ko’rsatkichlar

Tashqi iqtisodiy aloqalarni tahlil qilishda makroiqtisodiy statistika quyidagi ko’rsatkichlarni hisoblaydi:

• xalqaro savdo-sotiqni tavsiflovchi ko’rsatkichlar;
• xalqaro ishlab chiqarish kooperatsiyasini tavsiflochi ko’rsatkichlar;
• xalqaro kapital migratsiyasini ifodalovchi ko’rsatkichlar;
• xalqaro ishchi kuchi migratsiyasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar;
• o’zaro to’lovlar va hisob valyutalari operatsiyalarini ifodalovchi ko’rsatkichlar.

Tashqi savdo quyidagi ko’rsatkichlar orqali ifodalanadi:

1. tashqi savdo aylanmasining umumiy va jon boshiga to’g’ri kelgan hajmi;

2. eksportning YaIMdagi, ayrim olingan mahsulotlardagi salmog’i;

3. importning mamlakat iste’molidagi salmog’i;

4. mamlakatning xalqaro savdo-sotiqdagi salmog’i;

5. tashqi savdo oborotining elastikligi Kt;

6. eksport kvotasi;

7. import kvotasi.

Tashqi savdo aylanmasi (TSA) eksport (E) va import (I) yig’indisidan tashkil topadi:

• Tashqi savdo aylanmasi (TSA) eksport (E) va import (I) yig’indisidan tashkil topadi:
• Eksport bilan import o’rtasidagi tafovut savdo qoldig’ini beradi:



Jon boshiga to’g’ri kelgan savdo oboroti (KA)

• Jon boshiga to’g’ri kelgan savdo oboroti (KA)
• - aholining o’rtacha soni

• Regionning eksport kvotasi (KE)

yoki

• E - eksport hajmi
• YaIM - yalpi ichki mahsulot
• JE – eksport indeksi
• KEo va KE1 – bazis va joriy davrlarda eksport kvota darajalari

Regionning real eksport kvotasi (KRE)

• Regionning real eksport kvotasi (KRE)
• yoki
• SM – regionning sof mahsuloti
• JRE - real eksport indeksi
• KREo va KRE1- bazis va joriy davrlarda import darajalari

Regionning import kvotasi (KI)

• Regionning import kvotasi (KI)
• I - import hajmi
• YaIM - yalpi ichki mahsulot
• JI – IMPORT indeksi
• KIO va KI1- bazis va joriy davrlarda import darajalari

Importning mamlakat iste’molidagi salmog’i (KDI)

• Importning mamlakat iste’molidagi salmog’i (KDI)
• Ii – i mahsulot importi
• - mazkur i mahsulotning mamlakatdagi jami istemoli

Regionning tashqi savdo kvotasi (KTS)

• Regionning tashqi savdo kvotasi (KTS)
• Bu ko’rsatkich E va I hajmining yarmisining YaIM da bo’lgan nisbatini ifodalaydi

Xalqaro raqobatbardoshlik koeffitsienti (KRB)

• Xalqaro raqobatbardoshlik koeffitsienti (KRB)
• TSA – tashqi savdo Aylanmasi
• JRB – xalqaro raqobat-bardoshlik indeksi
• KRB0 va KRB1- bazis va joriy davrlardagi raqobatbardoshlik darajalari

Import koeffitsienti (KI)

• Import koeffitsienti (KI)
• Ii – mazkur i mahsulot importi
• Ei - mazkur i mahsulot eksporti
• IChi - mazkur i mahsulotni ishlab chiqarish

Regionning xalqaro savdo-sotiqdagi salmog’i (KTSA)

• Regionning xalqaro savdo-sotiqdagi salmog’i (KTSA)
• RTSA – regionning tashqi savdo oboroti
• J TSA – jahonning tashqi savdo oboroti

Agar eksport importdan ko’p bo’lsa, u holda tashqi savdo qoldig’i musbat, aksincha, ya’ni eksport importdan kam bo’lsa, u holda savdo qoldig’i manfiy bo’ladi. Keyingi holat tashqi balansining defitsitli, ya’ni taqchilli balans ekanligidan dalolat beradi.

• Agar eksport importdan ko’p bo’lsa, u holda tashqi savdo qoldig’i musbat, aksincha, ya’ni eksport importdan kam bo’lsa, u holda savdo qoldig’i manfiy bo’ladi. Keyingi holat tashqi balansining defitsitli, ya’ni taqchilli balans ekanligidan dalolat beradi.
• Eksport va import o’rtasidagi nisbatlarni turli yondashuvlarda statistik tahlil qilish maqsadida quyidagi ko’rsatkichlar hisoblanadi (2-jadval).

Tashqi savdo Aylanmasi elastikligini tavsiflovchi ko’rsatkichlar

№	Ko’rsatkichlar	Hisoblash tartibi	Izoh
1.	Eksport elastikligi(EE)		E - eksport o’simi E - eksport hajmi YaIM - yalpi ichki mahsulot o’simi
2.	Eksportning ilgarilash koeffitsienti (KE)		JE - eksport indeksi Jyaim - YaIM indeksi
3.	Import elastikligi(EI)		I - import o’simi I - import hajmi
4.	Importning ilgarilash koeffitsienti (KI)		JI - import indeksi