Tashkiliy xulq

Tashkiliy XULQ

Reja
TASHKILIY XULQ TUSHUNCHASI
INSONNING TASHKILOTDAGI XULQI NAZARIYASI VA KONSEPSIYASI.
TASHKILIY XULQNING MILLIY XUSUSIYATLARI

Tashkiliy xulq alohida ilmiy yo’nalish sifatida 1960-yillar boshida menejmentda har bir ish o’rni darajasida va umuman tashkilotda yuz berayotgan jarayonlarni izohlash bilan shug’ullanuvchi bir necha ilmiy maktablarning integratsiyalashuvi natijasida paydo bo’ldi. «Труд и мотивация» (1954) deb nomlanuvchi mashhur kitobi bir qator tarqoq ilmiy ishlarning yaxlit majmuaga integratsiyalashuvini boshlab bergan V.Vrum, «Управленческие установки и их выполнение» (1968) asarining mualliflari L.Porter va E.Loulerlar ushbu yo’nalishning asoschilari hisoblanishadi. Mazkur yo’nalish doirasida xodimning ish o’rnidagi xulqi birinchi marta yaxlit hodisa sifatida ta‘riflandi.

• Tashkiliy xulq alohida ilmiy yo’nalish sifatida 1960-yillar boshida menejmentda har bir ish o’rni darajasida va umuman tashkilotda yuz berayotgan jarayonlarni izohlash bilan shug’ullanuvchi bir necha ilmiy maktablarning integratsiyalashuvi natijasida paydo bo’ldi. «Труд и мотивация» (1954) deb nomlanuvchi mashhur kitobi bir qator tarqoq ilmiy ishlarning yaxlit majmuaga integratsiyalashuvini boshlab bergan V.Vrum, «Управленческие установки и их выполнение» (1968) asarining mualliflari L.Porter va E.Loulerlar ushbu yo’nalishning asoschilari hisoblanishadi. Mazkur yo’nalish doirasida xodimning ish o’rnidagi xulqi birinchi marta yaxlit hodisa sifatida ta‘riflandi.
• Biroq, «tashkiliy xulq» atamasini birinchi bo’lib F.Lyutens o’zining shu nomli kitobida (1973) qo’lladi. Unda olim bilimlarning mazkur sohasidagi ilmiy tadqiqotlarning asosiy mavzularini belgilab berdi: tushunish, oldindan ko’rish va tashkilotlar doirasida inson xulqini boshqarish.

Tashkiliy xulq fan sifatida menejmentning o’rnini egallamaydi. U menejmentning xulqiy jihatini o’rganadi. Hozirgi sharoitda tashkiliy xulq ilmiy bilimlarning alohida tarmog’i sifatida e‘tiborni boshqaruv faoliyatining tashkiliy madaniyat, mehnat jarayonlarini loyihalashtirish, xodimning mehnatdan qoniqqanligini tahlil qilish, menejmentda guruh dinamikasi unsurlaridan foydalanish bilan bog’liq jihatlariga qaratadi. Bu tashkilot xodimining mehnat xulqini rahbar uchun tushunarli qilishda va rahbarni samarali usullarni qo’llash imkonini beruvchi real bilimlar va ko’nikmalar bilan qurollantirishda fanning amaliy yo’naltirilganligini ta‘kidlaydi. Zamonaviy menejer insonlarning mehnat xulqi haqida juda ko’p narsa bilishi, shaxslararo munosabatlarni yaxshilash imkoniyatini tadqiq eta olishi va insonlararo munosabatlarni boshqara bilishi zarur. Aynan ushbu sohalarda tashkiliy xulq qonuniyatlarini bilish tashkilot faoliyat ko‗rsatishining samaradorligini sezilarli darajada oshirishga yordam beradi.

• Tashkiliy xulq fan sifatida menejmentning o’rnini egallamaydi. U menejmentning xulqiy jihatini o’rganadi. Hozirgi sharoitda tashkiliy xulq ilmiy bilimlarning alohida tarmog’i sifatida e‘tiborni boshqaruv faoliyatining tashkiliy madaniyat, mehnat jarayonlarini loyihalashtirish, xodimning mehnatdan qoniqqanligini tahlil qilish, menejmentda guruh dinamikasi unsurlaridan foydalanish bilan bog’liq jihatlariga qaratadi. Bu tashkilot xodimining mehnat xulqini rahbar uchun tushunarli qilishda va rahbarni samarali usullarni qo’llash imkonini beruvchi real bilimlar va ko’nikmalar bilan qurollantirishda fanning amaliy yo’naltirilganligini ta‘kidlaydi. Zamonaviy menejer insonlarning mehnat xulqi haqida juda ko’p narsa bilishi, shaxslararo munosabatlarni yaxshilash imkoniyatini tadqiq eta olishi va insonlararo munosabatlarni boshqara bilishi zarur. Aynan ushbu sohalarda tashkiliy xulq qonuniyatlarini bilish tashkilot faoliyat ko‗rsatishining samaradorligini sezilarli darajada oshirishga yordam beradi.