Ташкил этиш бош илмий методик маркази тошкент ахборот технологиялари университети ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва

х86 архитектураси. Амалда фойдаланилаѐтган кўплаб архитектуралар
(шу жумладан х86 ҳам) Жон Фон Нейман архитектурасидан келиб чиққан
(10-расм).¹
68
5.10-расм. Жон Фон Нейман архитектураси
Юқоридаги расмда келтирилганидек, CPU бир нечта ташкил этувчилардан иборат. Бошқарув бирлашмаси (Control Unit) регисторлардан фойдаланган ҳолда RAM дан кўрсатмаларни олади. Регисторларда бажарилиши керак бўлган кўрсатмалар манзили сақланади. Регисторлан CPUнинг асосий маълумот сақловчи қисми бўлиб, вақти тежаш учун CPU нинг RAM га мурожаат этишини камайтиради. Арифметик мантиқий бирлашма (Arithmetic logic unit, ALU) RAM дан олинган кўрсатмаларни регисторларга ѐки хотирага жойлаштиришда фойдаланилади.
Асосий хотира. Асосий хотира (main memory, RAM) битта дастур доирасида қуйидаги тўрт бўлимга бўлинади:

5.11-расм. Асосий хотира
Маълумот (Data). Асосий хотиранинг бу бўлимида дастур дастлабки юкланишида талаб этилаѐтган катталиклар сақланади. Бу катталиклар кўп ҳолларда статик катталиклар деб аталиши ѐки дастурнинг ихтиѐрий қисмидан чақирилувчи глобал катталиклар деб аталиши ҳам мумкин.
Код (Code). Код CPU томонидан дастур вазифасини бажариш учун керакли бўлган кўрсатмаларни ўз ичига олади. Код дастур бажарилишини ва дастур вазифаси ташкил этилишини бошқаради.
Уюм (Heap). Уюм дастур бажарилиши давомида динамик хотира вазифасида, янги қийматни ҳосил қилишда, жойлаштиришда, керак бўлмаган қийматларни ўчириб ташлашда фойдаланилади.
Стек (Stack). Стеклар функциялардаги локал ўзгарувчилар ва параметрлар учун фойдаланилади ва дастур оқимини бошқаришда ѐрдам беради.
Юқоридаги расмда келтирилган расмдаги бўлимлар тартиби хусусий бўлиб, хотира бўйлаб турли ҳолларда жойлишиши мумкин.
Кўрсатмалар (Instructions). Кўрсатмалар ассемблер тилининг қурувчи блокларидир. Х86 ассемблер тилида, кўрсатмалар mnemonic ва operand лардан қурилади. Қуйидаги 5.12 – расмда mnemonic сўз шаклиди ифодаланган кўрсатмани mov орқали, яъни маълумотни кўчиришни тасвирлаган. Operandлар маълумотни кўрсатишда регисторлар ѐки маълумотлардан фойдаланади.¹

5.12 - расм. Кўрсатмалар формати