Tasdiqlayman” Yangiqo’rg’on tumani 1-son kasb-hunar maktabi direktori N. U. Mirzakarimov “

Birdan bar natijasi issiqlikning batamom ishga aylantirishdan iborat bo’lgan jarayonni amalga oshirib bo’lmaydi.
Bu qonunni yana shunday ta’riflari bor:
1) Klaizius: Issiqlik o’z-o’zidan sovuq jismdan issiq jismga o’tavermaydi.
2) Tomson (Kelvin): Biror jismni issiqligini bu jismni sovutishdan boshqa hech qanday ta’sir ko’rsatmasdan ishga aylantirib bo’lmaydi.
3) Ostvald: Ikkinchi jins abadiy dvigatelni amalga oshirib bo’lmaydi, ya’ni issiqlikni to’la ishga aylantiradigan mashinani qo’rib bo’lmaydi.
4) Bolsman: Tabiat ehtimoli kam bo’lgan holatdan ehtimoli ko’proq bo’lgan holatga o’tishga intiladi.
Termodinamikaning 1-va 2-qonunlari empirik qonunlardir. Termodinamikaning 2-qonuni faqat ma’lum chegaragacha to’g’ri bo’ladi. Termodinamikaning asoschilaridan biri Saddi Karno foydali ish koeffitsienti eng katta bo’lgan siklni taklif etgan. Bu siklni Saddi Karno sikli deyiladi. U ikki izoterma va ikki adiabatadan iborat bo’lgan qaytuvchi aylanma jarayondir. Karno siklining foydali ish koeffitsienti:
, (7.2)
ifoda yordamida aniqlanadi, bu yerda T₁ – isitkichning va T₂ – sovutkichning termodinamik temperaturalari.
Demak, ideal issiqlik mashinasining FIK ishchi moddaning turiga bog‘liq bo‘lmay, balki isitkichning va sovitkichning temperaturalari bilangina aniqlanadi.
Mavzuga doir nazariy savol va amaliy topshiriqlar
1.Issiqlik masinalari deb nimaga aytiladi?
2.Karno sikli deb nimaga aytiladi?
3.Issiqlik dvigatellarining FIK qanday aniqlanadi?
4.FIK ishchi moddasining turiga bogʼliqmi?
5.Issiqlik mashinasining FIK ni oshirish uchun nima qilish kerak?

29-mavzu. Masalalar yechish

1.0,3m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 20t massali vagon 0,2m/s tezlik bilan harakatlanayotgan 30t massali vagonni quvib yetadi.Agar toʼqnashish noelastik boʼlsa,ular oʼzaro urilgandan keyin vagonning tezligi qanday boʼladi?
Berilgan; Formula; Yechish;
v₁=0,3m/s m₁ v₁+m₂ v₂=(m₁+m₂)v₃ v₃=m₁v₁+m₂v₂/m₁+m₂
m₁=20t=2.10⁴kg v₃=0.24m/s
m₂=30t=3.10⁴kg


Javobi;v=0,24m/s
v₂=0.2m/s


v₃=?
2.Odam massasi 2kg boʼlgan jismni 1m balandlikka 3 m/s² tezlanish bilan koʼtarganda qancha ish bajaradi?
Berilgan; Formula; Yechish;
m=2kg A=Fh A=m(g+a)h=26N
h=1m F=m(g+a) Javobi A=26N
a=3 m/s²
g=10 m/s²


A=?
3.Koptokni yerdan qaytib 2h balandlikka koʼtarish uchun uni h balandlikdan pastga qanday boshlangʼch tezlik v₀ bilan tashlash kerak?Toʼqnashish absalyut elastik deb hisoblansin.
Berilgan; Formula; Yechish;
h₁=hE_k=ΔE_pv₀=√2gΔh=√2gh
h₂=2h mv²/2=mgΔh
v_o=? v²/2=gΔh