|
O’IBD o’rinbosari
_______ A. G’aybullayev
Guruhlar
|
1-KI
|
2-KI
|
5-AX
|
6-AX
|
Dars o‘tilgan sanasi
|
|
|
|
|
Mavzu: 11 - Ma’lumotlar butunligi.
O’quv mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi modeli
Vaqt: 80 daqiqa
|
Ta’lim oluvchilar soni _____
|
Mashg’ulot turi
|
Nazariy/Amaliy
|
Mavzu rejasi
|
Ma’lumot butunligi tushunchasi.
Butunlikni aniqlash usullari.
Elektron raqamli imzo.
|
Mashg’ulot maqsadi
|
Axborot xavfsziligi asoslari fani to’g’risida tushuncha olish.
|
O’qitish natijasi
|
Ushbu mavzuni o’zlashtirish o’quvchida shaklanadigan asosiy bilim, ko’nikma va kompetensiyalar.
|
Pedogogik vazifalar:
Ma’lumot butunligi tushunchasini tushuntiradi;
Butunlikni aniqlash usullari yoritib beradi;
Elektron raqamli imzo bilan tanishtiradi.
|
O’quv faoliyati natijalari:
Ma’lumot butunligi tushunchasi yoritadilar;
Butunlikni aniqlash usullari bilan tanishadilar;
Elektron raqamli imzo o’rganadilar.
|
O’qitish metodlari
|
Tushuntirish, ko’rsatish, yo’riqnoma berish, amaliy topshiriq berish va boshqalar.
|
O’qitish vositalari
|
Matnlar, yozuv taxtasi, slaydlar, kompyuter, proektor, vidoefilm, namunalar, chizma, interaktiv doska, elektron yo’riqnoma.
|
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli
|
Ommaviy, jamoaviy, guruhli, juftlikda, yakka tartibda.
|
O’qitish sharoiti
|
Maxsus texnik vositalar bilan jihozlanganm guruhlarda ishlashga mo’ljallangan o’quv xonasi
|
Qayta aloqaning usul va vositalari
|
Tezkor-so’rov, savol-javob, test, misol va mashqlar, bajarilgan o’quv topshiriqlarini baholash
|
O‘quv mashg’ulotining texnologik xaritasi
Ish bosqichlari va vaqti
|
Faoliyat mazmuni
|
O’qituvchi
|
Ta’lim oluvchi
|
1-bosqich. O’quv mashg’ulotiga kirish (5 daq.)
|
Tashkiliy qism:
1. O’quvchilarni mashg’ulotga tayyorgarligi va davomatini tekshiradi.
|
Mashg’ulotga tayyorlanadilar
|
2-bosqich.
Asosiy
(65 daq.)
|
Tayanch bilimlarni faollashirish:
1. Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi.
Maqsad va vazifani belgilanishi:
1. Mashg’ulot nomi, rejasi, maqsad va o’qitish natijalari bilan tanishtiradi;
2. Mustaqil ishlash uchun adabiyotlar bilan tanishtiradi.
3. O’quv mashg’ulotida o’quv ishlarini baholash mezoni va ko’rsatkichlari bilan tanishtiradi(-ilova).
Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish:
1. Tezkor-so’rov, savol-javob, aqliy xujum, “o’ylang va juftlikda fikr almashing” va boshqa texnikalar orqali bilimlarni faollashtiradi.
Yangi o’quv materiallari bayoni:
1. Nazariy mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o’qitish jarayonini tashkil etish bo’yicha xarakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi.
2. Slaydlarni Power Point tartibida namoyish va sharxlash bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi(-ilova).
Yangi o’quv materialini mustahkamlash:
1. Mustaxkamlash uchun savollar beradi(-ilova). Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi;
2. Kichik guruhlarga bo’ladi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi(-ilova) har bir guruhga topshiriq beradi(-ilova) va baholash mezoni bilan tanishtiradi(-ilova). Ishni bajarish yo’riqnomasini beradi(-ilova).
3. Guruhlarda ishlarni boshlashga ruxsat beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi vazifasini bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qayta aloqa o’rnatadi. Bajarish jarayonini kuzatadi, maslahatlar beradi.
4. Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi, garuhlar taqdimotini tashkil etadi. Guruh a’zolariga diqqat bilan eshitishlarini va savollar berishlarni, shu bilan birga o’zaro bir-birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarni to’ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi.
5. Guruhlar ishini o’zaro baholashni o’tkazadi, mavzuning har bir qismi bo’yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamiyati bilan bog’lab mavzuni yakunlaydi.
|
Uy vazifasini taqdim etadilar.
Savollarga javob beradilar.
Mavzuni nomi va rejasini yozib oladilar.
Diqqat qiladilar.
Savollarga javob beradilar.
Topshiriqni bajaradilar.
Kichik guruhlarga bo’linadilar.
Kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishadilar.
Har bir guruh o’z topshiriq varaqlari bo’yicha faoliyatini boshlaydi.
Har bir guruh sardorlari chiqib o’z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi.
Berilgan qo’shimcha savollarga javob beradilar.
Guruh ish natijalarini o’zaro baholaydilar.
Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
|
3-bosqich. Yakuniy
(10 daq.)
|
Mashg’ulot yakuni:
1. Faol ishtirok etgan o’quvchilarni javoblarini izohlab, baholaydi.
Uyga vazifani berilishi:
Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi(-ilova).
|
Baholari bilan tanishadilar.
Topshiriqni yozib oladilar.
|
11 - Mavzu: Ma’lumotlar butunligi.
Reja:
Ma’lumot butunligi tushunchasi.
Butunlikni aniqlash usullari.
Elektron raqamli imzo.
Butunlik (inglizcha “integrity” – teginmaslik, saqlanish, bir butun) – deganda har qanday vaqtda ma’lumotlarning to‘griligi tushuniladi.
Axborotning yaxlitligi - bu informatikadagi atama (kriptografiya, telekommunikatsiya nazariyasi, axborot xavfsizligi nazariyasi), ya'ni har qanday operatsiyani bajarishda ma'lumotlar o'zgartirilmaganligi, undan farq qilishi.
Telekommunikatsiyalarda ma'lumotlarning yaxlitligi ko'pincha MAC algoritmi (Xabarlar autentifikatsiya kodi) tomonidan hisoblangan xesh yig'indisi yordamida tekshiriladi.
Kriptografiya va axborot xavfsizligida ma'lumotlar yaxlitligi (keng ma'noda) ma’lumotlarni ular yaratilgan shaklida saqlab qolishdir. Ma'lumotlarning yaxlitligini buzish misollari:
tajovuzkorning bank operatsiyasida hisob raqamini o'zgartirishga urinishi yoki hujjatni soxtalashtirishga urinishi;
uzatish paytida yoki qattiq disk ishlamay qolganida ma'lumotlarning tasodifan o'zgarishi;
jamoatchilik fikrini manipulyatsiya qilish maqsadida ommaviy axborot vositalari tomonidan faktlarning buzilishi.
Ma'lumotlar bazasi nazariyasida ma'lumotlar yaxlitligi ma'lumotlarning to'g'riligi va izchilligini anglatadi. Odatda, u asosiy va ikkinchi darajali kalitlar orasidagi bog'lanish xatolarini bartaraf etadigan bog'lanishning yaxlitligini ham o'z ichiga oladi.
Ma'lumotlarning yaxlitligini tekshirish uchun kriptografiya MD5 kabi xash funktsiyalaridan foydalanadi. Xash funksiyasi ixtiyoriy kattalikdagi baytlar ketma-ketligini sobit o'lchamdagi (raqamlar) baytlar ketma-ketligiga o'zgartiradi. Agar ma'lumotlar o'zgarsa, u holda xash funksiyasi tomonidan hosil qilingan raqam ham o'zgaradi.
Ma'lumotlarning yaxlitligi bu xususiyatdir, bajarilgandan so'ng ma'lumotlar oldindan belgilangan ko'rinishni va sifatni saqlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
