Adabiyot insonlarning aihiy kechinmalarini so’z orqali ifodalab kelgan san'at turidir

11. Darsni jihozlash:
a) slayd, kodoskop

b) ko’rgazmali qurollar

d) tarqatma test va savollar

e) adabiyotlar.

DARSNING XRONOLOGIK XARITASI.

№	DARSNING XRONOLOGIK XARITASI	VAQTI
1	Tashqiliy qism	daqiqa
2	o’qituvchining kirish so’zi	daqiqa
3	o’quvchilarning bilimini tekshirish	_ daqiqa
4	Yangi mavzuning bayoni	daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash	daqiqa
6	Darsning yakuni	daqiqa
7	Uyga vazifa	daqiqa
	Jami	daqiqa

12. DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI.

№	Dars Bosqich-lari	Ta’lim beruvchining Faoliyati	Ta’lim oluvchining faoliyati	Texnologiya
				Metod	Shakl	Vosita
1	Tayyor-lov __ daqiqa	Maqsad va natijalarni belgilash, mantiqiy struktura va texnologik xarita tuzish. Kichik guruhlarni shakllantirish va ularga topshiriqlar berish. Maqsad: o’quvchilar bilimlarini tekshirish yangi mavzuni o’zlashtirish	O’quvchilar darsga kirmasdan oldin maxsus belgili qog’ozlarni olib, o’sha qog’ozchada ko’rsatilgan guruhga borib o’tiradi.	Noan’anaviy	Guruh-larni shakl-lantirish	Taqsimlash qog’ozchalari
2	Mavzuga kirish __ daqiqa	Darsni boshlanishidan oldin o’quvchilar bilan tanishadi. Mavzu nomi, maqsad,natija va baholash mezonlarini e’lon qiladi.Tanishuvda “_____________________________” usulini qo’llash.	Mavzu nomi, maqsad, natija va baholash mezonlarini daftariga belgilab oladi. O’quvchilar o’zining fikrlarini yozadi.	Mavzu _____________________________________________________________________________	Guruh-lar	Ko’rgazma doska, bo’r
3	O’quvchi-larning oldingi bilimlarini tekshirish _____ daqiqa	O’quvchilarning oldingi bilimlarini tekshirish maqsadida boshlang’ich nazorat olinadi (savollar ilova qilinadi)	O’quvchilar javoblarni belgilashadi. Odob axloq bo’yicha qo’shimcha malumotlar olishadi.	An’anaviy nazorat usuli	Guruh	Savollar Doska va bo’r, o’quv daftarlari
4	Yangi mavzu-ning bayoni _____ daqiqa	Yangi mavzu bayon qilinadi. Ko’rgazma yordamida mavzuni tushunturadi. ___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________	Mavzuga oid ma’lumotlarni yozib olishadi. Ko’rgazmadagi, tarqatma materialdagi ma’Iumotlarni kuzatishadi.	Ma’ruza yangi mavzu bayon qilish davomi-da slayd ko’rgaz- madan foydala niladi. Hayotdan misollar keltiriladi.	Guruh-lar	Slayd, mavzu bo’yicha yozilgan materiallar doska va bo’r
5	Taqdimot ______ daqiqa	Savollar beradi. Kichik guruhlarda bajariladigan ishlarni eshitadi, kamchiliklarni tuzatadi.G’olib guruxni e’lon qiladi.O’quvchilar baholanadi.	Frontal savollarga javob berishadi.Qo’ shimcha savollarga javob beradilar. Guruh sardorlari mustaqil ishni taqdim qiladi.	Muhokama va mustaqil ishlash	Guruh-chalar	Daftar, doska va boqa. Baholash mezonini varag’i.
6	Baholash ____ daqiqa	Kichik guruhlarga berilgan topshiriqlar va savollar natijalarini umumlashtiradi. Qaysi guruh g’olib ekanligini e’lon qiladi.	Guruhchalar bir-birlarini Baholaydilar. Javoblarning to’grisini yozib oladi	Munozara	Guruh-chalar	Doska, bo’r, ko’rgazmali qurollar, tarqatmalar
7	Umum-lashtirish _____ daqiqa	Guruhlarning faoliyatlari umumlashtiriladi. Faol o’quvchilar alohida ko’rsatiladi. O’quvchilar baholanadi va baholar izohlanadi.	Tinglaydilar. Umumlashtirish bo’yicha, fikrlarini bildiradilar.	Sunbat-mulohaza	Guruh-chalar	Baholash mezonlari varaqasi.
8	Darsga yakun yasash ____ daqiqa	Darsni yakunlaydi. Uyga vazifa beradi o’quv adabiyoti ________________________________________________________________________________________	Tinglaydilar. Topshiriqlar o’quv adabiyotlar nomini yozib oladilar.	Ma’ruza	Umumiy	Ma’ruza matni o’quv adabiyotlar, daftarlar, doska va bo’r

DARS BOSQICHLARINING MAZMUNI.

1. Tashkiliy qism:

O’qituvchining o’quvchilar bilan salomlashishi, davomatini aniqlash, o’quv xonasining tozaligi va o’quvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligini tekshirish.

2. O’qituvchining kirish so’zi:

Bu bosqichda, o’qituvchi o’tiladigan yangi mavzu nomi, dars o’tish rejasi bilan o’quvchilarni tanishtiradi.

MAVZU: “GULDURSUN” VA “QAYTAR DUNYO” AFSONALARI.
REJA:

1. 
   Afsonalar haqiqatning siniq parchalaridir.
   
2. 
   “Guldursun” afsonasi.
   
3. 
   “Qaytar dunyo” afsonasi.
   
4. 
   Dostondagi hulosa fikrlar.
   

Oqituvchi o’quvchilar diqqatini yangi mavzuga jalb etishi va ularni o’zlashtirishga tayyorlashi kerak.

3. O’quvchilarning bilimini tekshirish:

Bu bosqichda o’qituvchi mashg’ulot mavzusi mazmunidan kelib chiqqan holda yangi pedogogik texnalogiyalar asosida o’tilgan mavzu bo’yicha o’quvchilar o’zlashtirgan bilimlarini quyidagi so’rov usullaridan foydalangan holda aniqlashi kerak.

YAKKA SAVOLLAR.

1. 
   Xalq og’zaki ijdi nima?
   
2. 
   Ilk yozma yodgorliklarimiz qaysilar?
   
3. 
   Dostonchilik an’anasini kim boshlab bergan?
   
4. 
   Adabiyotning sehrli kuchi haqida nima deya olasiz?
   

4. Yangi mavzuni tushuntirish:

Bu bosqichda o’qituvchi o’quv dasturiga asoslanib, o’quvchilarga kerakli bilim doirasi bo’yicha mavzuni tushuntiradi.
Mavzuga oid tayanch atamalar: Mif, asotir, roviy, epos, istilo, ma'mur.

Ajdodlarimizning bidiiy ijodi juda qadim zamonlarga borib taqaladi. Dastlabki ijod ogzaki shaklda bo’lib og’izdan-og’izga kuchib yurgan. Bizgacha еtib kеlgan rivoyat, mif-asotirlar va afsonalar shular jumlasidandir. Afsonalarda asosan osmoniy xodisalar emas, balki yarim xayotiy ,yarim xayoliy vokеalar tasvirlanadi. Bular muayyan vokеa xodisa xakidagi ayrim ma'lumotlarni bеrish bilan kifoyalanadi. Afsonalarning mavzu doirasi xam uziga xosdir. Ular asosan diniy,muayyan joy bilan boglik xamda tarixiy kaxramonlik mavzusida bulishi mumkin.

Mavzudoirasiga kura, xilma xil bulishiga karamay,afsonalarxalkning utmishdagi vokеalarinigina ifodalashga buysundirilgan. Ular xakikatan xam sodir bulgan ayrim vokеa xodisalarga xamda tarixiy shaxslarga alokador bulsada, uzining butun tafsilotlari bilan tarixiy xakikatni aks ettirishi shart emas. Afsonalar adabiy janrlar singari rеallikni badiiy obrazlar orkali ifodalaydi. Obrazlarda kupincha badiiy xayolot, fantastika еtakchi urin tutadi.

Bizga yaxshi tanish, Tumaris va Shirok afsonalari tarixiy vokеalar bilan boglik.Mavzusiga kura kaxramonlik eposi xisoblangan bu afsonalarda qadimgi ajdodlarimizning chеt-el boskinchilariga karshi mardonavor kurashlari uz aksini topgan. Yukorida eslatib utganimizdеk ,ba'zi afsonalar muayyan joy nomi bilanya'ni ayrim shaxar ,kishlok ,daryo va boshka narsalar xakida xam bulishi mumkin.Chingizxon istilosi bilan boglik vokеalarni uzida aks ettirgan Guldursun afsonasi bunga yakkol misoldir. Qadimda Guliston dеgan shaxar bo’lib, uzining obod ,ma'murligi bilan mashxur ekan. Dushman shaxarni uzok muddat kamal kilibdi.

Shaxar podshosi okil ,donishmand kishi ekan. U shaxar axolisini mudofaaga safarbar kilibdi. Ammo kun utgan sari axvol ogirlasha bеribdi. Shaxar axolisining xam ,kamal kilganlarning xam axvoli kundan-kun ogirlasha bеribdi ,ozik-ovkatlar tugay boshlabdi. Shunda shaxar axolisi oxirgi donlarini bir nеcha sigirga еdirib, ularni shaxar darvozasidan tashkariga xaydab yuborishibdi. Ochlik azobini tortayotgan yov sigirlarni suyib, ularni don bilan bokilayotganidan xayratga tushibdi. Agar sigirlarga xam don bеrishayotgan bulsa, shaxara ichidagilarni xali bеri еngib bulmasa kеrak, dеgan xulosaga kеlishibdi. Sung kеtish taradudini kurisha boshlashibdi. Ammo bu xiylani podshoni еngiltak kizi Guldursun fosh kilib kuyibdi. U yov lashkarboshisiga yashirincha maktub chikarib, xakikiy axvolni oshkor etibdi. Shaxarda ozik-ovkat tugagan, yana bir kun sabr kilsangiz, shaxar taslim buladi, - dеb yozibdi u. Guldursunni lashkarboshi xuzuriga olib borishibdi. Ammo u uz yurtdoshlariga vafo kilmagan odamda sadokat bulmaydi dеgan uy bilan Guldursunni otning dumiga boglatib sudratib uldirtiribdi.

Shaxar еr bilan yakson bo’libdi. Bularning barchasiga sabab bulganligi uchun xarobaning nomini Guldursun dеb nomlashibdi. Kurinib turibdiki afsonada chеt el boskinchilariga karshi kurash istilochilar va vatan xoinlariga nisbatan chеksiz nafrat va gazab uz ifodasini topadi. Barcha afsonalarda vatanga muxabbat tuygusi birinchi urinda turadi. Ularning tarixiy-ma'rifiy axamiyati xam shundadir. Zеro biz ayni shu rivoyat va afsonalar tufayli ajdodlarimiz kursatgan buyuk kaxramonliklar xakidagi xakikatni bilib olamiz. Bu esa uz navbatida kungilda iftixor tuygusini uygotadi. Xakikatdan xam afsonalar xakikatning sinik parchalaridir.