Tasdiqlayman” O`quv ishlari bo’yicha Direktor o`rinbosari

4. Yangi mavzuni tushuntirish:

Bu busqichda o’qituvchi o'quv dasturiga asoslanib, o 'quvchilarga kerakli bilim doirasi bo 'yicha mavzuni tushuntiradi va o 'quvchilar ma 'ruzaning asosiy qismlarini dafiarga yozib oladilar. o 'qituvchi yangi mavzuni tushintirishda innovatsion vayangi axborot texnologiyalaridan foydalanib o 'quvchilar hamkorligidu ularning fikrlashi uchun yo llanmalar berih ishlaydi.

Tayanch iboralar: So 'zlashuv uslubi, rasmy aslub, ilmiy uslub, vadiiy uslub

Bilib oling:

Tavsifiy (monologik) matn so'zlovchi yoki yozuvchi tomonidan vayon etilgan voqea-hodisa, narsa yoki shaxs tasviri, tavsifi yoxud xavar, ma'lumot vayonidir. Maqola, insho ham tavsifiy matnning bir turi sanaladi.

Malum voqea-hodisalarga, narsa va shaxslarga oid fikr-mulohaza bildirish, ularni vadiiy-tasviriy vositalar yoki dalillar bilan tariflash, izohlash, isbotlash, asoslash tavsifiy matnga xos xususiyatlardandir. Shuning uchun bunday matnda belgi-xususiyatni ifodalovchi so'zlar, atamalar, modal so'zlar, fe'lning funksional shakllari, ravishlar faol qo'llanadi.

Tavsifiy matn yaratishda uyushiq bo’laklar, ajratilgan gap bo'laklari, atov gaplar, qo'shma gap ko'rinishlaridan keng foydalaniladi.

Tavsifiy matn ilmiy, publitsistik, rasmiy-idoraviy, shuningdek, vadiiy uslubga xosdir.

1-mashq.

A.Qodiriy “O'tkan kimlar” romanidan olingan Kumushbibi tasviriga oid parchani o'qib, belgi-xususiyat bildiruvchi so'zlami ajratib ko'chiring. Bu so'zlar nimalarni tasvirlashga qaratilganligini aniqlang.

‘... Uning qora zulfi par yostiqning turli tomoniga tartibsiz suratda tuzg'ib, quyuq jingilak kiprik ostidagi tim qora ko'zlari bir nuqtaga tikilgan-da, nimadir bir narsani ko'rgan kabi... qop-qora karaon, o'tib ketgan nafis, kiyik qoshlari chimirilgan-da, nimadir bir narsadan cho'chigan kabi... to'lgan oydek g'uborsiz oq yuzi bir oz qizillikka aylangan-da, kimdandir uyalgan kabi... Shu vaqt ko'rpani qayirib ushlagan oq qo'llari bilan latif burnining o'ng tomonida, tabiat aning nihoyatda usta qo'ti bilan qo'ndirilgan qora xolini qashidi va boshini yostiqdan o'tirdi. Sariq rupoh atlas ko'ylakning ustidan uning o'rtacha ko'kragi bir oz ko'tarilib turmoqda edi. Turib o'tirgach, boshini bir silkitdi-da, ijirg'anib qo'ydi. Silkinish orqasida uning yuzini to'zg'igan soch tolalari o'rab olib jonsiz bir suratga kirgizdi. Bu qiz suratida ko'ringan malak qutidorning qizi—Kumushbibi edi!’

2-mashq.

O'zingiz yoqtirgan vadiiy qahramon yoki san'atkor aktyorning qiyofasini va tabiatini tasvirlab matn tuzing.

3-mashq.

Berilgan matn parchalarini o'qing, ular favsifiy matnning qaysi shakllariga xosligini aniqlang, mazmun jihatdan vayon usuli qanaqaligini belgilang va shular asosida farqlairini izohlang.

I. “...Shunday qilib, til juda katta ma'rifiy ahamiyatga ega ekan. Ammo tilning ahamiyati bu bilan tugamaydi. Uning juda ulug' vadiiy ahamiyati ham bor. Tilning vadiiy imkoniyati cheksizdir. Til insoniyatining cheksizligi va ahamiyatining nihoyatda ulug'ligi uning ham moddiy, ham ma'naviy olamini qamrab olganligida .”

(A.Rustamov)

II.”... Cho’lpon o'rta bo'y, to'lachadan kelgan, doimo yumaloq gardishli oddiy ko'zoynak taqib yuradigan odam edi. U juda serandisha, odamlarga behosdan ozor berib qo’yishdan cho'chiydigan, ko'ngilchan va chinakam shoirona tabiatga ega edi. Arzimagan narsaga xunobi chiqib, fig'oni falakka etar, asabiylashar, yana arzimagan savab bilan kayfiyati joyiga kelib qolardi”

(M. Burxonov)