Tasdiqlayman” Tarix fakulteti dekani V. Ishquvatov


XVII АСРДАН – 1870 ЙИЛЛАРИГАЧА ГЕРМАНИЯ



Download 1,91 Mb.
bet26/73
Sana21.02.2022
Hajmi1,91 Mb.
#426
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   73
XVII АСРДАН – 1870 ЙИЛЛАРИГАЧА ГЕРМАНИЯ
ВА ГЕРМАН ДАВЛАТЛАРИ
РЕЖА:
1.Француз инкилобининг Германияга таъсири. Майнц республикаси.
2. Германияда ислохотлар даври.
3. 1815-1847 йилларда Германия.
4. 1847—1870 йилларда Германия.
1789 йилги Франция буржуа инкилоби уз даври учун йирик ижтимоий-сиёсий вокеа булганлиги маълум. Шу маънода XVIII аср охири ва XIX аср бошларидаги Германиядаги ички сиёсий хаётида немис халки ижтимоий хаётида, Германия давлатлари ташки сиёсатида Франция инкилобининг таъсири алохида диккатга сазовор. Чунки айни шу нуктаи назардан туриб Германия давлатларининг тарихини бахолаш оркали Европада узига хос урни булган немис халки тарихининг маскур даврининг тутри бахолаш мукин булади. Маълумки, Германия давлати шу вактда куплаб майда давлатчалар йиг-индисидан иборат эди. Жумладан, Пруссия, Бавария, Вьюртенгерг, Баден, Нассау, Гессен, Дармштат ва бошкалар. Булар уртасида сиёсий уйрунлик йук эди. Шу вазиятда Француз революцияси Германия халклари учун гуё нажот йулидек булиб куринди. Германия шу вактда Хаос мамлакат деб таърифланар эди, яъни бетартиб, хеч кандай конун, коидага буйсунмайдиган, битта нарсага тегишли, лекин боши кувушмаган, оддий халк хукмронлар хукмига буйсунишга урганган, колок, феодалча одатлар ичида яшарди. Мърифат даражаси паст эди. Шахар савдо ахли ва дворянлар синфи
Франция революциясини хурсандчилик билан кутиб олди. Немис шоирлари, Француз халкларини мактаб шеърлар ёздилар. Гумбольдт озодликнинг бахтли хавосидан нафас олиш учун Парижга жунади. Шоир Киолшток Француз революциясини асрнинг буюк иши деб атади. Немисларнинг скут саклашини Француз бродаларининг жасоратига карама-карши оброз килиб куйди. Файласуф Кант Француз инкилобий тафаккурнинг тантанаси деб эълон килди. Тарихчи Шлецель Бастилиянинг олинишини жахон
золимлари учун даре деб атади. Лекин бир йилча утгач, немис буржуазиясининг фикри узгара бошлади. Чунки Французлар изидан бориб рарбий герман еридан дехконлар феодал мажбуриятларини бажаришдан бош тортишди.
Дворянларнинг имтиёзларини тан олишмади. Саксония кироллигида соликларни ва мехнат мажбуриятларини бажаришдан бош тортишди. Энди немис зиёлилари озодликнинг бузрунчи рухи туррисида гапира бошлашди. Айникса, Франция революциясининг Якобинчилик иуналиши кучайиб кетган даврда немис феодал хокимлари ва янги буржуазияси кайфиятида кескин бурилиш руй берди. Айникса, Силезия тукимачиларини Пруссияда кузролонлари уларни куркитиб юборди. Чунки тукимачилар калава сотувчилар ва манофактурачиларга карши курашибгина колмай, феодал карамлик тартибларига хам карши чикдилар. Бреслау хунармандлари уларни куплаб кувватладилар. Рейинда революцион харакатлар айникса кучли булди. Чунки Рейн Франция билан чегарадош эди.
Майнц архиепископлигида демократик инкилобий харакатлар ташкилий тус олди. Унга Унивнрситети кутубхонасичи Георг Форстер бошчилик килди. 1792 йили Франция революциясини бостириш учун Европадаги феодал кироллар биргаликда уруш бошлашди. Бунда Германия давлатлари хам иштирок этди, Пруссияликлар Вальми ёнидаги жангда маглубиятга учради. Австрияликлар Жемапе жангида енгилишди. Шу бахонада ёш Франция республикасининг армияси Бельгияга бостириб кирди. Рейн дарёсининг буйига чикди. Ландау, Ворнс, Шпейер Майнц шахрини босиб олди. Майнсда Француз кушинларини «озодлик ва тенглик дустлари» жамияти мамнун кутиб олди. Гуё Французлар ёрдамида улар немис феодал князликларининг мутлок хокимиятини ажратиб ташламокчи эди.
Лекин халк оммаси ва дехконлар кутганча булмади. Французлар феодал мажбуриятларини тугатиш туррисида буйрук беришга шошилмайдилар. Бу орада Майнц шахри революцияга карши рухдаги давлатларнинг кушинлари томонидан ураб олинди. Майнцни Французлар ихтиёрига топширишди. Куп утмай Майнцда сайлов утказилиб, Конвент (бошкарув уюшма) ташкил этилди.
Майнц республика деб эълон килинди. Республика приципи халк суверенитети (мустакил) деб эълон килинди. Мукаддас Рим империяси билан алокалар узулди. Парижлан Майнцни Францияга кушиб олишни илтимос килишди. Георг Форстер Парижга бориб Конвентда нутк сузлади.
Майнц Францияга кушиб олинди. Лекин тез орада Пруссия Майнцни босиб олди. Республика тугатилди. Демократик кучлар Рейн вилояти майда хокимликларни битта республикага бирлаштириш йулини кидирдилар. Лекин Францияда Якобинчиларнинг халокати (Марат, Робеспьер, Ришельелар катл этилди), контрреволюциясининг г-алабаси туфайли Германиядаги революцион вазият хам кескин оркага чекинди. Рейн вилояти тутридан-туг-ри Францияга кушиб олинди ва департамент ташкил килинди. Германия Европадаги бошка сиёсий масалаларда хам иштирок этишни давом эттирди. Хусусан, Пруссия Польшанинг таксимланишидан уз манфаатини излади. Польшанинг Гданск, Торунь, Познань ерлари Пруссияга утди. 1795 йилда Франция Пруссия билан уруш холатидан чикди. Базель шахрида сулх тузулди. Натижада 1791 йилда тузилган Австрия, коалицияси булиниб кетди. Пруссия шундан кейин 1795 йилдан 1806 йилгача Францияга карши коалицияларда бутунлай иштирок этмади. Ёлгиз колган Австрия Франция томонидан енгилди (1797 йил). Йил ноябрь ойида Францияда Наполеоннинг харбий буржуа диктатураси урнатилди. Тез орада Австрия ва Германия давлатларининг харбий каршилиги сингдирилди. Италияда жойлашган Австрия кушинлари Бовариядаги Германия кисмлари Наполеоннинг йук килинди. Люневиль сулхи (1801) Рейн буйларининг Францияга утганлигини конунлаштирди. Бу хол Наполеннинг кулига катта харбий стратегикни районнинг утишига олиб келди. 1803 йил 23 февралда регенсбург шахрида Сейм (мажлис) чакирилиб, Германияни кайтадан бичиш утказилди. Наполеон Бонапарт хдл килувчи кози (арбитор) ролини уйнади. 112 та майда Германия давлати тугатилди. Уларнинг ерлари йирикрок давлатларга кушиб берилди. Бу иш Франциянинг Германияга таъсирини кучайтирди хамда Франциянинг мукаддас Рим империясига карши кураши учун Неаполь (Италия) дан иборат Францияга карши учунчи коалиция шакилланди. Наполеон бу коалицияни хам егишга муваффак булди. Шундан кейин Наполеон Германияда яна сиёсий узгаришлар килди. Бовария ва Вьюртенберг ерлари австрия хисобига кенгайтирилиб кироллик деб эълон килинди. Бадем буюк Герцигликка айланди. Шу йул билан Наполеон Германияда узига таянч яратишга урунди. 16 тадан иборат Рейн-Герман давлатлари иттифоки хам шу максадда тузулди. Бунга яна 5 давлат кушилиб 21 Герман давлати Мукаддас Рим итмпериясидан чиккнлигини эълон килди. Франция императори наполеон Рейн иттифокининг проректори этиб сайланди. Шундан кейин мукаддас Рим империяси уз ахамиятини йукотди.
1806 йил август да Австрия кироли Мукаддас Рим империяси деб аталган тузулманинг императори унвонидан воз кечди. Демак, Мукаддас Рим империяси тарихнинг утмиш сахифасига айланди.
Франциянинг устунлиги ошиб бориши Пруссияни ташвишлантира бошлади ва унинг ташаббуси билан Францияга карши туртинчи коалиция шакилланди. Унда Англия, Россия, Пруссия иштирок этди. 1806 йил 8 октябрь куни уруш бошланди. 14 октябрда французлар Пурссия кушинларини яксон килдилар. Шоир Генрих Гейне бу хакда «Наполеон Пруссияни пуф, деб йук килди», деб ёзган эди. Германия давлатларининг бундан кейинга такдири Франциянинг Германия ва Россия билан олиб борадиган кураши натижасига боглик эди. Жумладан, 1807 йил Россия ва Франция уртасида Тильзит сулхи Пруссия масаласини хам мухокама килди. Франция Пруссияни булиб олишни таклиф килди. Лекин Россия Франция билан бевосита кушни булишдан бош тортиб Пруссия билан алохида сулх тузди, ва Фридрих Вилгельм II Пруссия кироли уз хукукларини саклаб колди. Пруссия тугатилмади, лекин унинг ахволи жуда танг эди. Франция Германия ерлари хисобига «Вестфаль кироллиги» деган давлатча тузди. Саксонияга узининг тарафдорини кирол килди ва францияга 100 миллион франк товон тулашга Пруссияни мажбур этди. Бундан буен (Тильзит, 1807) Пруссия 42 минг кишидан ортик армия тузишга хукуки йук деб блгиланди.
Саноат катта зарар кура бошлади. Лекин Рейн вилояти жун мато ишлаб чикаришдан фойда курди. Чунки Англия мовутлари Германияга келмай куйган эди. Умуман Германия халки катта микдордаги контрибуциядан аккупациячи-боскичи кушинларидан катти азобда колди. Германияда жиддий реформалар зарур эканлиги уртача ташланди. Кёнигсбергда 1808 йилда руслар босиб олган шахар, Польшанинг ёнида Литва билан кушни реформа учун кураш ташкилоти тузулди. Савобдорлар иттифоки деб аталади. Роялари жуда сует эди. Халкни тарбиялаш ва маърифатни етакчи килиб куйишди. Хукуматдан реформалар кутишди. Чиндан хам айрим реформалар бошланди. 1807—1811 йилларда министр Штейн ва Гарденберглар мамлакат
иктисодини кутаришга каратилган реформалар утказишди.
Крепостнойлик хукукини пул тулаш эвазига бекор килиш
жорий цилиндм. Дехконларнинг шахеий эркинлиги, бемалол
кучиб юриши, уз ерларига эгалик хукуклари тан олинди. Бу
саноатга ишчиларнинг келишини жонлаштириши керак эди.
Лекин «октябрь эдикти» деб номланган бу конун амалда яхши
натижа бермади. Чунки бу конун юнкерлар (помешчиклар)
имтиёзлагини бекор килишни кузда тутмади. 1808 йилда
Пруссияда шахар реформаси (муниципал) утказилди. Бу
шахар б/ржуазияси хукукини кенгайтиришга олиб келди.
1816 йилда Германияда Харбий ислохотлар хам утказк?дди. Франция билан булган урушлар Пруссия армйюининг ута колоклигини курсатган эди. Бош штаб тузулди. Армияда гунохкорларнинг тан жазоси бекор ки/.янди. Офицерлик лавозимлари факат дварянларга бериладиган тартиб хам бекор булди. Армияга ёшларни Хизматга чакириш жорий килинди. Бу коида тильзит сулхида кузда тутилган 42 минг дан иборат чекланган армия ортида зимдан куплаб харбий таълим олган резерв (захира) кисмлар тузишга имкон берди. Лекин бу реформалар Наполеонга карши курашиш учун халкни куроллантириш каби еояни амалга ошириш учун етарли эмас эди.
Лекин реформалар халк орасида француз истибдодига (зулмига) карши рухни кучайтирди. Партизанлик харакати пайдо булди. Унга поковниклар Дернберг, Шиль кабилар бош булди. Пруссия кироли Фридрих Вильгелм III куркиб кетиб, полковникларни «армия кочоклари» деб эълон килди. Харакатнинг бостирилишига ёрдам берди.
Пруссия Германия давлатларидан энг йириги сифатида 1812 йил уруш вокеаларида маълум роль уйнади. Пруссия Франциянинг Россияга хужумини тайёрлашда катта ёрдам берди. Наполеонга 20 минг немис солдати бериш мажбуриятини олди. Рейн иттифоки давлатлари эса Франциянинг барча харбий харакатларида баравар иштирок этмоклари лозим эди.1830-1840 йилларда Германияда аста-секин капиталистик тараккиёт элеиентлари шакллана бошлади.
1847-1870 йилларда Германия.
Бу йилларда германия хам Европа инкилоблари даврини бошдан кечирди.
1847 йил апрелида Берлинда «картошка уруши» номини олган вокеалар булди. Кургокчилик туфайли очликдан фойдаланиб савдогарлар нарх навони ошириб юбордилар. Халк газабга келиб дуконларни агдар—тунтар килди. Штутгардтда баррикадалар пайдо булди. Силезияда, Магнеймда клублар пайдо булди. Подшо (кароль) хокимиятни тугатишга чакириклар янгради.
Германия либерал буржуазияси умум герман табакалар вакилларикенгаши чакиришни талаб килди. Прус кироли Вильгельм IV Берлинда табакалар вакилларини йиг-ишга мажбур булди. Бирлашган Лондтаг тузди. Лекин «кирол тожи билан уйнашманглар» кабилида нутк сузлаб келганларнинг хафсаласини пир килди. Норозилик пайдо булгач, Ландтагни таркатиб юборди. Германиянинг бошка ерларида хдм инкилобий харакатлар кучайди. Журналист Густав Струве сиёсий ижтимоий харакатда пайдо булиб, табакаларни тугатиш, ахолининг энг кашшок катламини ахволини яхшилаш талаби билан чикди. Унинг тарафдорлари Орренбургда курултойга тупланишди. Бавария еридаги вокеалар диккатга сазовор булди. У ерда кирол Лбдовик I Виттельсбах конституция берган эди. Лекин унга амал килинмасди. Киролнинг уйнаши Лола Монтес авнтюра килиб давлат ишларига аралашарди. Министрларни тайинлар, амалдорларни алмаштирарди. Университетни очиб ёпарди ва х. к. Буржуа норозилиги кучайди. Кирол Людовик I уйнашини Бавариядан четлатишга мажбур булди. 1848 йил март ойида Пруссияда революцион харакатлар бошланиб кетди. Фридрих Вильгельм IV ён бермаслик йулини тутди. Лекин бунинг иложи булмади. 18 март да кирол 2 та фармон эълон килди: 1. Хамма провинциялардан вакиллик чакириш, конституция хадя этиш; 2. Вилоятлараро божхоналарни йук килиш, цензурани бекор килиш.Шундан кейин буржуа демократик эркинликлари чун кураш хамда ишчилар харакати жонланиб кетди. Кишлокда дехконлар харакати кучайди. Баъзи ерларда (Селизия ва бошкалар) «дехконлар иттифоки» пайдо булди. Революциянинг бош максадларидан бири Германияни бирлаштиришдан иборатлигича колаверди. 2 караш бор эди: Австрия атрофида бирлатириш ёки Пруссия атрофида ьирлаштириш. Германияни бирлаштириш харакати либерал булжуазия ташаббуси билан умумгерман миллий мажлис 1848 йил 18 майда Франкфурт—Майн шахрида иш бошлади. Мажлиснинг максадлари: Мамлакат сиёисй таркоклигини тугатиш; давлатнинг келажакдаги тузумини белгилаш; Иттифок сейфини тугагиб, Иттифок хукуматини тугатиш; Миллий махлиснинг мустакиллиги хакида деклорация кабул килиш ва х. к. 29 июнь куни Австрия эрцгерцоги Иоган Германиянинг империя хукмдори деб эълин килинди. Вактли Марказий хукумати тузилди. Уни бир катор немис ерларининг монарх(король)лари тан олмади.
Ноябрь ойида Пруссияда реакцион давлат тунтариш булди. Франфрут мажлисининг карорлари екор килинди.1849 йилда (декабрь) кирол Вильгельм конституция эълон килди. Сунг бутун Герман империяси конституцияси учун кураш бошланди.
1848—1849 йиллардан кейин Германия капитализмига утишнинг, айникса кишлок хужалигида, узига хос Прус йулидан кетди. Бу йул кишлок хужалигининг аста-секин крепастнойликдан капиталистик йулга усиб утиши эди.саноат хам у кадар кенг куламли эмас эди. Масалан, саноатчилик умумий хужаликнинг 30%ига хам етмас, ахолининг 70%и қишлоқда яшар эди.
Пруссия ва Австрия уртасида Германияни бирлаштиришда асосий бутин булиш учун кураш борди. 1862 йил 23 сентябрда Отто Бисмарк вазир-президент деб тайинланди.

МАЪРУЗА МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯСИ


1.1. Таълим бериш технологиясининг модели


Download 1,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   73




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish