“tasdiqlayman” Tabiiy fanlar fakulteti dekani


Tabiiy tolalarning kimyoviy tarkibi, ishlatilishi



Download 1,13 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/50
Sana24.01.2022
Hajmi1,13 Mb.
#407226
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   50
Bog'liq
tabiiy tolalar asosida poliamfolitlar olish

1.2. Tabiiy tolalarning kimyoviy tarkibi, ishlatilishi. 

Tabiiy  tolalarning  kimyoviy  tarkibi  bir  muncha  murakkab  tuzilishga  ega 

bo’lib,  tola  molekulasining  barcha  xossalarini  belgilab  beradi.  Tolalar  tarkibida 

amfoter xossaga ega bo’lgan kompanentlar ko’plab uchrab turadi. Masalan, tabiiy 

tolalardan  tabiiy  ipakni  oladigan  bo’lsak,  yo’qorida  aytilganidek  tabiiy  ipak 

tarkibiga ko’ra  seritsin (ipak yelimi) bilan qoplangan va yelimlangan ikki toladan 

iborat.  Bu  tolada  70—75%  fibroin  (oqsil  modda),  20—25%  seritsin,  2—3%  turli 



18 

 

mineral moddalar, 1 — 1,5% mum va yog’lar bo’ladi. Tola tarkibidagi oqsilsimon 



moddaning  bo’lishi,  oqsil  tarkibida  esa  aminokislotalarning  borligi  amfoterlik 

xossani  keltirib  chiqaradi.  Amfoterlik  tarkibiga  ko’ra  ham  amino  guruh  ham  

karboksil guruh saqlovchi aminokislotalrdan xosil bo’ladi.  Tabiiy tolalardan yana 

biri  jun  hisoblanib,  tarkibiga  ko’ra  jun  keratindan  tashkil  topgan.  Junning 

kimyoviy,  fizik-kimyoviy  va  fizik  mexanik  xususiyatlari  uning  kelib  chiqishi, 

saqlsh  sharoiti,  birlamchi  qayta  ishlov  kabilarga  bog’liq.  Uning  reaksiyaga 

kirishish  qobilyati  birlamchi  strukturaga,  reaksiyaning  sodir  bo’lish  tezligi, 

reaksiyaning  borish  darajasi  uning  gistologik  xususiyatlariga  bog’liq.  Kimyoviy 

tuzilishiga  ko’ra  keratinda  yon  guruhlar  to’plami  juda  ko’p.  Keratin  polipeptid 

sifatida  gidrolitik  destruksiyaga  chidamli.  Keratinda  yuqori  darajada  reaksiyaga 

kirishish qobilyatiga ega bo’lgan yon guruhlar: -NH

2

, -COOH, -OH, -SH, -S-S, va 



boshqa  guruhlar  bor.    Oxirida  –NH

2

  va  -COOH  laning  borligi  uchun  keratin 



ko’plab  reaksiyalarga  jumladan,  nuklofil  o’rin  olish,  oksidlanish,  qaytarilish, 

alkillash,  asillash  va  boshqa  reaksiyalarga  kirishadi.  Keratinning  gidrolitik 

destrukturasi yani gidrolizlanishi  peptid bog’i hisobiga ishqor, kislota, fermentlar 

ta’sirida  amalga  oshiriladi.  Junning  izoelektrik  nuqtasi  3,4  ga  teng  bo’lib,  bu 

qiymat korbonildagi vodorod atomining oson ajralishiga bog’liq. Keratin tarkibida 

oltingurguyning  bo’lishi  metianin  va  sistinning  borligiga  bog’liq.  Bu  kislota 

o’rnida disulfit bog’ini saqlaydi. Shuning uchun u to’rsimon tuzilishga ega bo’ladi. 

Bunda  oltingurgugutlar  o’zaro  va  peptid  bog’i  bilan  ham  birikadi.  Keratin  o’zida 

sisten saqlovchi kamdan kam oqsildir. Ikkita sisten birga bo’lib S-S bog’ini hosil 

qiladi.  Shuning  uchun  keratin  suvda  va  boshqa  erituvchilarda  erimaslik 

xususiyatini  taminlab  oladi. Kislota  va  asos  guruhlaning  mavjudligi  lekin  ulaning 

ionlanish darajasi xar-xilligi tufayli jun barcha oqsillar kabi amfoterlik xossaga ega 

bo’ladi.  Ionlanish  darajasi  pH  ko’rsatkichga  va  molekulalararo  –COO    bog’ga 

bog’liq  holda  o’zgaradi.  Neytral,  kuchsiz  kislotali  va  kuchsiz  ishqoriy  muhitda 

keratin bipolyar svitterion ko’rinishida bo’ladi. 

Kuchli ishqoriy va kislotali sharoitlarda –COO bog’lar uziladi. 




19 

 

COOH +



H

3

N



+

-

COO



-

H

3



N

+

-



COO

-

+ H



2

N

-



H

+

OH



-

 


Download 1,13 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   50




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish