Tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

Mustaqil ish uchun mavzular

1.Sintaktik munosabat turlari. So’zlarning tеng va tobе bog`lanishi
2.So’z birikmasi, uning turlari. So’z birikmasining so’z, sintagma, ibora va gapdan farqlari. 3.So’z birikmasi qoliplari
4.Gap haqida ma’lumot
5.Gap bo’laklari. Kesim.
6.Ega haqida ma’lumot
7.Egali va egasiz gaplar
8.Ikkinchi darajali bo’laklar. Hol.
9.To’ldiruvchi, uning i ifodalanishi haqida ma’lumot .
10.Aniqlovchi, uning turlari haqida ma’lumot
11.Gapning uyushuq va ajratilgan bo’laklari
12.To’liqsiz gap
13.Murakkablashgan soda gaplar
14.Kiritmalar 15.Undalma haqida ma’lumot
16.Gapning ifoda maqsadiga ko’ra turlari
17.Gapning aktual bo’linishi

18.Ko’chirma gap

19.O’zlashtirma gap

20. Sintaktik tahlil ko’rinishlar

Fanning adabiyot qismi bo’yicha ma’ruza, amaliy mashg`ulot va mustaqil ish mavzularining soatlar bo’yicha taqsimoti.

T.r. №	Mavzu	Ma’ruza	Amaliy mashg`ulot	Mustaqil ta`lim
1.	Kirish. Chet el bolalar adabiyoti fani, uning maqsadi va vazifalari.	2		2
2.	Nemis bolalar adabiyoti. Aka - uka Grimmlar hayoti va ijodi.	2	2	2
3.	Angliya bolalar adabiyoti va uning ayrim tamoyillari. R. Kipling – bolalar adabiyotining yetuk vakili	2		2
4.	D.Defo va uning “Robinzon Kruzo” sarguzasht asari tahlili		2
5.	Fransiya bolalar adabiyoti va uning shakllanish tamoyillari. Sharl Perro ertaklarining g`oyaviy-badiiy xususiyatlari	2	2	2
6.	Italiya bolalar dabiyoti. X.K.Andersen ertaklarida tarix va zamon ifodasi.	2		2
7.	“Gulliverning sayohati” (J.Svift) asarida ijtimoiy-siyosiy hayot ifodasi		2
8.	Janni Rodarining hayoti va ijodi. Adibning adabiy ertaklarida fantaziya va bolalar olami ifodasi.	2	2	2
9.	Karlo Kollodining “Pinokkioning boshidan kechirganlari” ertak-qissasi tahlili		2
10.	Rus bolalar adabiyoti va uning yetakchi xususiyatlari. A.S.Pushkin – adabiy ertaklar muallifi	2		2
11.	Korney Chukovskiy va S.Marshak ijodi.	2		2
12.	Korney Chukovckiyning “Ikkidan beshgacha” asarida kichkintoylar xarakteri talqini		2
13.	J.Rowling “Garri Potter” romani va uning g`oyaviy-badiiy mundarijasi		2	2
	Jami:	16	16	18

2.1. MA’RUZA MASHG`ULOTLARI
Ma’ruzalar mazmuni

1-mavzu: Kirish. Chet el bolalar adabiyoti fani, uning maqsadi va vazifalari

Reja:

1. Bolalar adabiyoti – har bir xalq axloqiy qarashlarini aks ettiruvchi pedagogik xrestomatiya.

2. Chet el bolalar adabiyotining paydo bo’lish omillari:

a) umumbadiiy asarlarning bolalar kitobxonligi doirasiga o’tish tamoyillari;

b) jahon xalqlarining pandnomachilik, didaktik adabiyoti va folklori – bolalar adabiyotining shakllantiruvchi bosh omil.

Tayanch tushunchalar: kitobxonlik, pandnomachilik, didaktik adabiyot, folklor.

IPT – sharhlovchi ma'ruza.

IAT – mavzuga doir slayd.
2-mavzu: Nemis bolalar adabiyoti. Aka-uka Grimmlar hayoti va ijodi

Reja:

1. Nemis bolalar adabiyotining shakllanishi.

2. Nemis klassik adabiyotining bolalar adabiyotiga munosabati.

3.Aka-uka Grimmlarning bolalar adadbiyotini rivojlantrishdagi hissasi

4. Ertaknavislik mahorati.

Tayanch tushunchalar: klassik adabiyot, ertaknavis, mahorat

IPT – sharhlovchi ma'ruza.

IAT – mavzuga doir slayd.

3-mavzu: Angliya bolalar adabiyoti va uning ayrim tamoyillari.

R. Kipling – bolalar adabiyotining yetuk vakili

Reja:

1. Angliya bolalar adabiyotining yuzaga kelish omillari.

2. “Beovulf” – qadimgi ingliz poemasi va bolalar kitobxonligining

asosi sifatida.

3. Balladalarning bolalar adabiyoti rivojiga ta`siri.

4. R. Kiplingning hayoti, faoliyati.

5. “Maugli”ning yaratilish tarixi, badiyati.

Tayanch tushunchalar: poema, ballada, qadimgi ingliz, yetuk

namoyanda.

IPT-sharhlovchi ma'ruza.

IAT - mavzuga doir slayd.

5 - mavzu: Fransiya bolalar adabiyoti va uning shakllanish tamoyillari.

Sharl Perro ertaklarining g`oyaviy-badiiy xususiyatlari

Reja:

1. Eng qadimgi fransuz adabiyoti.

a) "Roland haqida qo’shiq" - dastlabki fransuz adabiyoti namunasi;

b) ertaklarning oltin asri;

v)"Gargantyua va Pantagryuel'" - ilk bolalar kitobxonligi namunasi.

2. Antuan de Sent-Ekzyuperining "Kichikina shahzoda" ertak-qissasi va masallari bolalar adabiyotining namunasi sifatida.

3. Sharl Perro – adabiy ertaklar muallifi.

4. Sharl Perro adabiy ertaklarida bolalar obrazi ifodasi.

Tayanch tushunchalar: oltin asr, adabiy ertak, e rtak qissa, masal.

IPT – sharhlovchi ma'ruza.

IAT – mavzuga doir slayd.
6-mavzu: Italiya bolalar adabiyoti. X.K.Andersen ertaklarida

tarix va zamon ifodasi

Reja:

1. 
   Italiya bolalar adabiyoti shakllanishida Uyg`onish davri ta`siri: xalq ertaklari va adabiy ertaklar.
   
2. 
   Karlo Kollodi – italyan bolalar adabiyotining asoschisi: "Pinokkioning sarguzashtlari" asari va uning rus hamda o’zbek adabiyoti rivojiga ta`siri.
   

3."Grammatika fantaziyasi" asarida bolalarcha fikr qila olish muammolari talqini.

4. X.K.Andersen – adabiy ertaklar muallifi.

5. X.K.Andersen adabiy ertaklarining obrazlar olami.

Tayanch tushunchalar: uyg`onish davri, xalq ertaklari, adabiy ertaklar, ertaknavis adib, g`oya, badiiy mundarija

IPT – sharhlovchi ma'ruza.

IAT – mavzuga doir slayd.

7-mavzu: Rus bolalar adabiyoti va uning yetakchi xususiyatlari.

A.S.Pushkin – rus bolalar adabiyoti namoyondasi

Reja:

1. Rus bolalar adabiyotining shakllanishi va taraqqiyot tamoyillari.

2. Lev Tolstoy – rus bolalar adabiyoti namoyondasi.

3. Lev Tolstoy – ertaknavis adib.

Tayanch tushunchalar: shakllanish, taraqqiyot, tamoyil, ertak-doston

IPT – sharhlovchi ma'ruza.

IAT – mavzuga doir slayd.


8-mavzu: Korney Chukovskiy va S.Marshak ijodi.

Reja:

1. Zamonaviy rus bolalar adabiyotining ulkan dahosi.

2. Adib ertaklarining mavzuviy mundarijasi va obrazlar olami.

3. “Ikkidan beshgacha” tadqiqot asarida kichkintoylar psixologiyasi ifodasi.

4. Samuel Yakovlevich Marshak – kichkintoylar shoiri.

Tayanch tushunchalar: mavzu, mundarija, obraz, psixologiya, tadqiqot

IPT – sharhlovchi ma'ruza.

IAT – mavzuga doir slayd.

Ona tili va adabiyot fanining adabiyot qismi bo’yicha

amaliy mashg`ulotlar mazmuni
1-mavzu: Aka-uka Grimmlar ertaklarining g`oyaviy-badiiy tahlili

Reja:

1.Aka-uka Grimmlarning xalq og`zaki ijodiga munosabati.

2. Grimmlar tomonidan yaratilgan ertaklarning nashrlari va mavzuviy mundarijasi.

3.Grimmlarning dunyoga mashhur “Zolushka”, “Qor qiz” ertaklarining g`oyaviy mundarijasi va obrazlar olami.

4. Mualliflar ertaklarining o’zbek va boshqa tillardagi tarjimasi.

5. “Tulki bilan g`ozlar” ertagida majoz va allegoriya.

Tayanch tushunchalar: majoz, allegoriya, nashr, mavzu,tarjima

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.
2-mavzu. Daniyel Defo va uning “Robinzon Kruzo” sarguzasht asarida inson shaxsining toblanishi

Reja:

1.Daniyel Defo-serqirra ijodkor.

2.Adib asarlarining mavzuviy mundarijasi.

3. “Robinzon Kruzo” romanining yozilish tarixi.

4. Romanning tarixiy va badiiy asosi.

5.Romanning mavzuviy mundarijasi va qahramonlar xarakteri talqini.

6. Romanda hayot haqiqati va badiiy to’qimaning o’rni.

7.Romandagi Robinzon Kruzo obrazi va uning hayotiy prototipi.

8. Aleksandr Selkrikning oroldagi hayoti.

9.Robinzonning kimsasiz orolda amalgam oshirgan ishlari va uning badiiy talqini hamda ijtimoiy-tarbiyaviy ahamiyati.

10.Sayyoh kundaligidagi bitiklar.

11.Defo asarlarining bolalar kitobxonligidagi o’rni va ahamiyati.

Tayanch tushunchalar: badiiy to’qima, hayot haqiqati, prototip, badiiy asos

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.
3-mavzu: Sharl Perro ertaklarining g`oyaviy-badiiy xususiyatlari

Reja:

1. Yevropada adabiy ertak janrining paydo bo’lishi va taraqqiyoti haqida.

2.Nasriy-adabiy ertaklarning janriy xususiyatlari.

3.Sharl Perro badiiy ertak asoschisi.

4. Uning “Qizil Shapkacha”, “Zolushka”, “Etik kiygan mushuk” asarlarining jahonga mashhurlik sabablari.

5.Adib ertaklarining o’ziga xos tamoyillari.

6.Adib ertaklarining g`oyaviy dolzarbligi va badiiy xususiyatlari.

7. Adabiy ertakda taxayyulot.

8. Adabiy ertaklarning tarbiyaviy-estetik ahamiyati.

Tayanch tushunchalar: taxayyulot, estetika

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.

4-mavzu: “Gulliverning sayohati” (J.Svift ) asarida bolalik xarakterining shakllanishi talqini

Reja:

1. Asarning yozilish tarixi va muallifi haqida ma’lumot.

2.Asarning janriy xususiytlari va g`oyaviy mundarijasi.

3. Lemyuel Gulliverning mittivoylar o’lkasiga sayohati va uning badiiy talqini

4.Sayyohning darozlar o’lkasidagi hayoti ifodasi.

5. Asardagi ramziy obrazlar tavsifi.

6. J.Sviftning bu asar orqali ifodalangan ijtimoiy-siyosiy qarashlari.

Tayanch tushunchalar: janriy xususiyat, g`oyaviy mundarija,ramziy obraz.

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.
5-mavzu: Janni Rodarining “Rim ertaklari” qissalar turkumi tahlili

Reja:

1. “Telefonda aytilgan ertaklar” qissasi;

2. “Jelsomino yolg`onchilar mamlakatida” qissasi haqida;

3. “Yangi yil archalari” qissasi;

4. “Osmondagi tort” qissasi;

5. “Televizorga kirib qolgan Jim” qissasi tahlili;

6. “Qanday xatolar bo’ladi” qissasiga munosabat.

7. Adib qissalarining o’zbek tiliga o’girilish tarixi.

Tayanch tushunchalar: qissa, tahlil, munosabat, o’girmoq

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.
6-mavzu. Karlo Kollodining “Pinokkioning boshidan kechirganlari” ertak-qissasi tahlili

Reja:

1.Kitobning yaratilish tarixi va uning muallifi.

2. Asarning kompozitsion tuzilishi va tarkibiy qismlari

3. Ertak qissadagi obrazlar tavsifi: Qora Chigirtka, Pari, Manjafoko va boshqalar.

4. Ertak qissaning badiiy va janriy xususiyatlari haqida nima deya olasiz?

5. “Pinokkioning boshidan kechirganlari” ertak qissasining jahon va o’zbek bolalar adabiyotiga ta’siri.

Tayanch tushunchalar: ertak-qissa, tavsif, kompozitsiya.

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.

7-mavzu. Korney Chukovckiyning “Ikkidan beshgacha” asarida kichkintoylar xarakteri talqini

Reja:

1. K.Chukovskiy – bolalar adibi.

2. Asarning yaratilish tarixi va mundarijasi:

a ) asarda bolalarning til chiqarish masalalari talqini;

b ) bolalarning qiziqishlar olami yoxud “nimavoy”ga aylanishi;

v ) bolalar va yolg`on, ertak munosabatiga doir;

g ) kichkintoylarning she’r to’qiy olish salohiyati;

d ) bola va obrazlar olami.

3. Asar tili va ahamiyati.

Tayanch tushunchalar: asar tili, “nimavoy”

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.

.
8-mavzu: J.Rowling “Garri Potter” romani va uning g`oyaviy-badiiy mundarijasi (4 soat)

Reja:

1.Romanning yaratilish tarixi va g`oyaviy mundarijasi.

2.Asarda sehr va joduning o’rni va obrazlar olami.

3.Garri Potter –yosh sehrgar va uning sarguzashtlari talqini

4.Garri Potterning qahramonliklari va Feniks ordeniga sazovor bo’lishi

Tayanch tushunchalar: roman, g`oya, obraz, sarguzasht

IPT – savol-javob, muhokama, munozara, tahlil va talqin.

IAT – mavzuga doir interfaol usullar.

Fan bo’yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mezonlari

Baholash usullari

Test topshiriqlari, yozma ish, tahlil uchun misollar, taqdimotlar

Baholash mezonlari

“5 ” baho (a’lo)

- bolalar uchun yozilgan asarlarning mavzularini aniqlay olish;

- bolalar uchun yozilgan asarlarda aks ettirilgan g`oyalarini bayon qila olish;

- ona tili va bolalar adabiyotiga oid nazariy tushunchalarni to’la o’zlashtira olish;

- berilgan matnni lingvistik jihatdan tahlil qila olish;

- ona tili va bolalar adabiyoti sohasidagi muammoli masalalar haqida mustaqil ijodiy mushohada yurita olish;

- berilgan nazariy ma’lumotlarga asoslanib qoliplar asosida mazmunli gaplar tuza olish;

- ona tili va bolalar adabiyoti bo’yicha turli manbalarda berilgan ma’lumotlarga mustaqil baho bera olish;

- ona tili va bolalar adabiyoti mavzulari bo’yicha taqdimotlar tayyorlay olish.

“4 ” baho (yaxshi)

- bolalar uchun yozilgan asarlarning mavzularini aniqlay olish;

- bolalar uchun yozilgan asarlarda aks ettirilgan g`oyalarini bayon qila olish;

- ona tili va bolalar adabiyotiga oid nazariy tushunchalarni to’la o’zlashtira olish;

- berilgan matnni lingvistik jihatdan tahlil qila olish;

- berilgan nazariy ma’lumotlarga asoslanib qoliplar asosida mazmunli gaplar tuza olish;

“5 ” baho (qoniqarli)

- bolalar uchun yozilgan asarlarning mavzularini aniqlay olish;

- ona tili va bolalar adabiyotiga oid nazariy tushunchalarni to’la o’zlashtira olish;

- berilgan matnni lingvistik jihatdan tahlil qila olish;

“5 ” baho (qoniqarsiz)

- bolalar uchun yozilgan asarlarning mavzularini aniqlay olmaslik;

- ona tili va bolalar adabiyotiga oid nazariy tushunchalarni to’la o’zlashtira olmaslik;

- berilgan matnni lingvistik jihatdan tahlil qila olmaslik.

Fan dasturining informatsion-uslubiy ta’minoti
Didaktik vositalar

Jihozlar va uskunalar, moslamalar: elektron doska - Hitachi, LCD-monitor, sistemali blok, klaviatura, sichqoncha, elektron ko‘rsatgich (ukazka).

video-audio uskunalar: video va audiomagnitofon, mikrofon, kolonkalar.

kompyuter va multimediali vositalar: kompyuter, Dell tipidagi proyektor, DVD-diskovod, Web-kamera, video-ko‘z (glazok), planshet, plotter.


Foydalaniladigan asosiy adabiyotlar ro‘yxati
Asosiy adabiyotlar

№	Mualliflar	Adabiyot nomi	Nashri va yili	Adabiyot shifri	Adabiyotning inventor raqami
1.	M.Hamroyev, D.Muhamedova, D.Shodmonqulova, X.G‘ulomova, Sh.Yo‘ldosheva.	Ona tili.	Toshkent, 2007-yil. -300 bet
2.	R.Ikromova, D.Muhamedova, M.Hamrayev.	Ona tilidan mashqlar to’plami.	TDPU, Toshkent, 2009-yil. -240 bet.
3.	Jumaboyev M.	Bolalar adabiyoti.	T.: O‘qituvchi, 2011, 260 bet.
4.	Safarov O., Barakayev R., Jamilova B.	Bolalar adabiyoti	Buxoro, 2019, 340b.	100 dona.

Qo‘shimcha adabiyotlar

1.H.Jamolxonov. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. 2005, “Talqin” nashriyoti

2. Sh.Rahmatullayev. Hozirgi adabiy o‘zbek tili. 2006,“Universitet” nashriyoti.

3.R.Yunusov. O‘zbek tilidan praktikum. 1-qism, 2006, TDPU.

4.U. Tursunov, J. Muxtorov. Sh.Rahmatullayev. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. «O‘zbekiston», Toshkent. 1992-yil.

5. Z. Masharipova. O‘zbek xalq og‘zaki ijodi. T., 2008.

6. Yule G. The Study of Language. 4th edition. Cambridge: CUP, 2010


V. X o r i j i y m a n b a l a r

1. Arzamaseva I.N., Nikolayeva S.A. Detskaya literatura. M.:Akademiya, 2000.

2. Budur N.V., Ivanova E.I., Nikolayeva S.A., Chesnokova T.A. Zarubejnaya detskaya literature.Moskva, “Akademiya”, 1998.

3. Belinskiy V.G., Chernishevskiy N.G., Dobrolyubov N.A. O detskoy literature. M.,Det.lit. 1983

4. Detskaya literature Avstrii, Germanii, Shevetsarii. Uchebnaya xrestomatiya. -M.,1997

Elektron ta’lim resurslari

1. www.tdpu.uz

2. www.pedagog.uz

3. www.ziyonet.uz

4. www.edu.uz

5. tdpu-INTRANET.ped

MAKTABGACHA VA BOSHLANG’ICH TA’LIM FAKULTETI

BOSHLANG’ICH TA’LIM NAZARIYASI KAFEDRASI

III kurs talabalari uchun ona tili va bolalar adabiyot fanidan tuzilgan

ISHCHI O‘QUV DASTURIga

TAQRIZ

Mazkur ishchi dastur O‘zR OO‘MTVning 2018-yil 18.08 dagi BD-5111700-2.03 raqamli buyrug‘i bilan tasdiqlangan namunaviy o‘quv dasturi asosida tuzilgan. Avvalo unda fan uchun ajratilgan soatlar miqdori, ularning taqvimiy mundarijasi, fanning maqsadi va vazifalari, bakalavr ega bo’lishi lozim malaka, ko’nikmalarning yaqqol bayoni e’tirofga sazovor. Shuningdek, mualliflar filologiya fanlari nomzodi, dotsentlar B.S.Jamilova hamda M.Y.Ro’ziyevalar ishchi o’quv dasturini tuzish talablariga to’liq rioya etgani holda har bir mavzuning rejasi, unda qoll`nadigan vositalar, asosiy va qo’shimcha adabiyotlar ro’yxati, adabiyotlarning elektron manzili hamda oliygoh kutubxonasidagi namunalarini aniq ko’rsatishi kabi tashkiliy tuzilmasiga e’tibor qaratishganki, bu nafaqat talabalar uchun balki shu fandan dars o’tadigan o’qituvchilarga ham muhimlik kasb etadi. Binobarin, Ona tili va bolalar adabiyoti fanining dasturiga muvofiq tuzilgan mavzu va uning rejasini yoritishda o‘zbek tili va uning taraqqiyot bosqichlari, frazeologiyasi, leksikografiyasi, hozirgi o‘zbek adabiy tilining lug‘at tarkibi, fonetik tizimi, grafikasi, orfografiyasi, orfoepiyasi, grammatik qurilishi, morfologiyasi, sintaksisi, punktuatsiyasi, o‘zbek tili uslublari; shuningdek, bolalar adabiyoti va bolalar folklori, maktabgacha, maktab va katta yoshdagi bolalar kitobxonligining o‘ziga xos xususiyatlari, o‘zbek va jahon bolalar adabiyoti haqidagi ma’lumotlarni zamonaviy ta’lim talablari kabilar ko’zda tutilgani ayonlashadi.

Shularni inobatga olib, Ona tili va bolalar adabiyoti fanidan tayyorlangan ishchi o’quv dasturini foydalanish uchun tavsiya etish mumkin.

TAQRIZCHILAR: L.F.Sharipova­- filologiya fanlari doktori

D.Yo‘ldosheva – pedagogika fanlari nomzodi, dotsent