Tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor X. Sh. Kadirov ” ” 2022-yil boshlang’ich ta’limfakulteti “Jismoniy tarbiya va sport”kafedrasi

3-mavzu: Boshqaruv qarorlarining mohiyati va ularga qo’yiladigan talablar


Reja:

1. 
   Boshqaruv qarorlari tasnifi.
   
2. 
   Jismoniy tarbiya va sport menejmentida qaror qabul qilish texnologiyasi.
   
3. 
   Jismoniy tarbiya va sport menejmentida qaror qabul qilish uslublari.
   
4. 
   Qarorlarning bajarilishini nazorat qilish.
   
5. 
   Jismoniy tarbiya va sport tashkilotlarining tasnifi.
   
6. 
   

Sportni boshqaruv jarayon sifatida talqin etiladi. CHunki, boshqalar yordamida maqsadlarga erishish uchun qilinadigan ish – bu qandaydir bir vaqtda qilinadigan harakatlar emas, balki muntazam o‘zaro bog‘liq harakatlar seriyasidir. Har biri o‘ziga xos jarayon hisoblangan ushbu harakatlar tashkilotning muvaffaqiyati uchun juda muhimdir. Har bir boshqaruv funksiyasi ham jarayonni namoyon etadi. CHunki, ularning har biri o‘zaro bog‘liq harakatlar seriyasidan iboratdir. Boshqaruv jarayoni barcha funksiyalarning umumiy yig‘indisi hisoblanadi.
Ushbu konsepsiyaning dastlabki ishlab chiquvchisi hisoblangan Anri Fayol beshta asosiy funksiya mavjud deb hisoblaydi. Uning aytishicha: “boshqarish degani oldindan bashorat qilish va rejalashtirish, tashkil etish, buyruq berish, muvofiqlashtirish va nazorat qilishni bildiradi”. Boshqa mualliflar tomonidan boshqacha funksiyalar ro‘yxati ishlab chiqilgan. Zamonaviy adabiyotlarda quyidagi funksiyalar o‘z ifodasini topadi: rejalashtirish, tashkil etish, buyruq berish, motivatsiya, rahbarlik, muvofiqlashtirish, nazorat, kommunikatsiya, tadqiq qilish, baholash, qaror qabul qilish, personalni tanlash, vakillik va muzokaralarni olib borish yoki bitimlar tuzish.
M. Meskon, A. Meskon va F. Xedourilarning fikriga ko‘ra, boshqaruv jarayoni rejalashtirish, tashkil etish, motivatsiya va nazorat kabi funksiyalardan iborat. Boshqaruvning ushbu to‘rttala funksiyasi kommunikatsiya va qaror qabul qilish kabi bog‘lovchi jarayonlar bilan birlashtiriladi. Rahbarlik (liderlik) mustaqil faoliyat sifatida e’tirof etiladi. Rahbarlik alohida ishchilar va ishchilar guruhiga ta’sir ko‘rsatish imkoniyatini shunday tarzda nazarda tutadiki, bunga ko‘ra ular tashkilotning muvaffaqiyati uchun nihoyat darajada muhim bo‘lgan maqsadlarga erishish yo‘lida ishlashadi.
Boshqaruv jarayoni funksiyalarining tizimi.

Menejment jamiyat qonunlari tizimiga asoslanadi. Nazariy jihatdan tushunmay va asoslanmagan holda birorta yirik amaliy masala hal etilishi mumkin emas. Nazariya yangilanishning muhim usulidir. Fan esa voqelik haqida ob’ektiv bilimlarni o‘rganish va tartibga solishga qaratilgandir. Bilimlarni tartibga solinishi qonunlarda ifodalanadi.

Qonun - falsafiy kategoriya bulib, borliq voqealarning barqaror, takrorlanuvchan aloqasi va munosabatini, hodisalar yuz berishining anik tartibda bo‘lishiga olib keluvchi tomonlarini aks ettiradi. Qonunlarni bilish rivojlanishning ob’ektiv yunalishlarini aniqlash, amaliy vazifalarni xal etish imkonini beradi. SHu sababli iktisodiyotni boshqarish konunlarni bilish, ularni amalda ustalik bilan qo‘llay olishga asoslanishi kerak.
Umumiy falsafiy qonunlar materiya, harakat, makon, zamon, miqdor, sifat, sabab, oqibat, shakl, mazmun kabi kategoriyalar vositasida ifodalanadi. Iqtisodiy nazariya qonunlari iqtisodiy kategoriyalar vositasida (mulk, ishlab chiqarish, talab, taklif, ayirboshlash, kiymat, narx, foyda, tovar, pul, muvozanatlanish) ifodalanadi.
Lekin boshqaruv qonunlarini bilish ularni anik amaliyotda muvaffaqiyatli ko‘llash uchun kafolat bo‘lolmaydi. Qonunlarni bilishda nazariya amaliyotdan ajralib qolishi foydasizdir. Demak, qonunlardan foydalanish ularni bilish, tushunish, amalda o‘z vaqtida va to‘g‘ri qo‘llay olishga bog‘liq ekan. Bu boshqaruv samaradorligini oshirishda hal qiluvchi omildir.
Boshqaruv qarori - keng ma’noda jamiyatdagi moddiy va ma’naviy ehtiyojlarning real qondirilish imkoniyatlari bilan xalq xo‘jaligidagi bir nuqtada kesishuvi. Xalk xo‘jaligidagi bu muammoning echimi mavjud qonunlar, farmonlarning bizga bog‘lik bo‘lmagan konuniyatlarning bir-biriga muvofik kelishishidir. Boshqaruv qarori - shuningdek korxona oldida turgan maqsadlar va missiyasini amalga oshirish demakdir. Aynan shu jarayonda yuzlab, minglab insonlar o‘z extiyojlarini qondiradi, mavkega ega buladi, har tomonlama o‘sadi va umuman jamiyat o‘sadi.
Qarorlarni ishlab chiqarish va amalda qo‘llash rahbarning keyingi faoliyatidagi siljishlariga bog‘lik. Bitta muammo buyicha bir necha qarorlar ishlab chiqiladi va ulardan bittasi amalda qo‘llaniladi. Bu qarorlar tasnifi muhim nazariy va hayotiy ahamiyatga ega.
Boshqaruv faoliyatining samaradorligi nuqtai nazaridan qarorlar quyidagi turlarga bo‘linadi: strategik va operativ.