“tasdiqlayman” O‘quv ishlari bo‘yicha prorektor

                                    Differensial tamoyil 
Talaffuzda  bir-biridan  aniq  farqlanmaydigan  yoki  o‘zaro  farqlari  deyarli 
sezilmaydigan  darajaga  kelib  qolgan  so‘zlar  yozuvda  maxsus  qoida  bilan  ajratilib 
yozilishi differensiyalash (farqlash) tamoyili deyiladi.  Bu  tamoyil  kam  qo‘llanadi. 
Ayrim misollar: 
1.  O‘zaro  yaqin,  shakldosh  so‘zlar  yozuvda  tutuq  belgisi  yordamida  farqlab 
qo'llanadi: da’vo  –  davo,  na’sha  –  nasha,  she’r  –  sher,  sur’at  –  surat,  ta’qib  – 
taqib kabi. 
2.  Ba’zi  shakldosh  so‘zlar  talaffuzda  urg‘u  yordamida  farqlanadi.  Imloda 
bunday so‘zlarga urg‘u belgisi qo‘yiladi: atlas (karta) – atlas (mato), banda (shayka) –
 banda (qul), aralashma (qorishma) – aralashma (qo‘shilmaslik). 
3. -li va -lik qo‘shimchalari  yozuvda  1956-yilgacha  farqlanmay  qo‘llanilar  edi. 
1956-yildan  boshlab  adabiy  orfografiyamizda  ularni  farqlab  qo'llashga  o'tildi. 
Tegishlilik  ma'nosini  ifodalashda -lik affiksi: shaharlik,  qishloqlik,  toshkentlik; ega 
ekanlik  ma'nosida  esa -li affiksi  qo'llana  boshlandi: otli,  to'nli. Buning  natijasida 
imloda  bir xillikka  erishildi. Qat'iy nazar, mazkur affikslarni farqsiz  qo'llash holatlari 
hali ham uchrab turadi. Qiyoslang: chelakli kishi – chelaklik kishi va b. 

---

4. -lik affiksi bilan ham so'zlar farqlanadi: bog'liq – aloqador, bog'liq – mol yoki 
pichanni 
bog'laydigan 
narsa; bo'shlik – 
yuvosh, bo'shlik – 
fazo 
kabi.