|
10-Mavzu. MAHSULOTNI SINASH VA SINOV TURLARINI SINFLANISHI
Reja:
10.1 Mahsulotlarni sinash bo‘yicha umumiy tushunchalar
10.2 Mahsulot sinov turlariini siniflanishi
10.1 Mahsulotlarni sinash bo‘yicha umumiy tushunchalar
Mahsulot sifati haqida ob’ektiv ma’lumot, uning haqiqiy xususiyatlari, ishlash va nosozliklari sabablari haqida ob’ektiv ma’lumot olishning asosiy yo‘li uni tajribada tadbiq qilish, sinash va ekspluatasiya natijalaridan foydalanishdir.
Sinov deb buyumning xususiyatlarini miqdoriy va (yoki) sifat xarakteristikalarini uni ishlashi, ta’sir qilishi sifatida tajriba yo‘li bilan aniqlashga aytiladi [GOST 16 504-81].
Sinov - o‘rnatilgan jarayonga mos holda mahsulot, jarayon yoki xizmatni bir yoki bir necha xarakteristikasini aniqlash yo‘lidagi texnik operasiyadir. Ma’lum sinov vositalarini va prinsiplarini qo‘llash qoidasi – sinov usuli deyiladi.
Sinov ob’ektlari quyidagidek sinovdan o‘tkaziladi:
Mahsulot (bir butun mahsulot yoki mahsulot qismlari) namunalari - bular tabiiy sinovlar bo‘lib, ya’ni sinov haqiqiy mahsulot ustida amalga oshiriladi. Materiallar mashina detallari uzellar mashinalar va ko‘plab mashina va asboblardan tashkil topganda to‘liq texnik tizimlar sinov ob’ekti bo‘lishi mumkin. Mashina detallari ba’zi qismlarini sinash ko‘p qo‘llaniladigan holat bo‘lib, masalan: tishli g‘ildirak tishini edirilishiga sinash.
Sinovlarni maketlarda amalga oshirish. Mahsulotni sinashning soddalashtirilgan ko‘rinishi bo‘lib xuddi shu materiallarni yoki haqiqiy qiymatga teng yoki o‘xshashlik nazariyasi masshtablariga mos boshqa maxsus materiallarda amalga oshiriladi. Masalan: Aerodinamik quvirda shamol berish uchun samalyot maketlari, basseynda sinash uchun suv osti kemalarning maketlari.
Mahsulotni yoki sinov vaqtida unda bo‘ladigan jarayonlarni o‘rni bosuvchi (mahsulot jarayonlarda) modellarda sinovni amalga oshirish.
Mahsulot, jarayon, hodisa matematik model sinov ob’ekti bilan malum muvofiqlikda bo‘lgan va (yoki) mahsulotga ta’sir etib turuvchi va sinov jarayonida mahsulot o‘rnini bosadigan boshqa ob’ektlar sinov uchun model bo‘lishi mumkin. Masalan, detalni edirilish jarayonining matematik modeli shu detalni istalgan vaqt momentidagi edirilganlik qiymatini ma’lum aniqlikda hisoblash imkonini beradi. Elektr zanjirining kompyuter modeli uni ish rejimini tadqiq qilish imkonini beradi.
Mexanik tebranishlar generator ob’ektga ta’sir qiluvchi tashqi vibrasiya modellarini loyihalash imkonini beradi.
Sinovlar ob’ekti foydalanishda bo‘lganida ham o‘tkazilishi mumkin, ekspluatasiya sharoitini sun’iy hosil qilib ham o‘tkazilishi mumkin, hamda belgilangan ta’sirlarni amalga oshirib ham bajarilishi mumkin. Sinov natijasida mahsulot xususiyatlari sifatini xarakterlovchi ma’lumotlarga ega bo‘ladi. Masalan, ko‘zlangan xususiyatlari (aniqlik quvvati, tezkorligi, ta’sirlarga chidamliligi) yoki loyihaviy xususiyatlari (yuk ko‘tara oluvchanligi, harakat tezligi) va boshqa xususiyatlari haqidagi ma’lumotlar olinadi. Mahsulot sifat ko‘rsatkichlari baholanadi va nazorat qilinadi.
Sinovlarga qo‘yiladigan umumiy talab shuki, sinov natijalarini solishtirish imkoniyati mavjud bo‘lishi kerak. SHu shart bajarilgandagina sinov natijalaridan umumiy xarakteristika qonuniyatlarini olish uchun foydalanish mumkin. SHuning uchun sinovlar yagona usuliyat bo‘yicha va yagona meyorlarga rioya qilgan holda o‘tkazilishi mumkin.
Sinov jarayonida sinov ob’ekti (buyum, mahsulot)ga bir yoki bir necha tashqi ta’sir (kuch ta’siri, vibrasiya, issiqlik ta’siri, radiasiya, hamda kimyoviy ta’sirlar va boshqalar) ta’sir ettiriladi. SHu orqali tadqiqodchini qiziqtirayotgan mahsulot sifat ko‘rsatkichining parametrini yoki xarakteristikalari va xususiyatlari o‘lchanadi. Mashina va asboblarni uzoq muddatliligi (dolgavechnost), shovqinga chidamliligi, karroziya-zanglashga chidamliligi sinovlari; materiallarda esa mustahkamlik, qattiqlik, agresiv muhitlar ta’siriga chidamlilik, zarbaga qovushqoqlik, edirilib o‘chib ketishlik, eksperemental sinovlari keng qo‘llaniladi.
Sinovning qo‘llash turlariga sinovlar ishlab chiqilgan bo‘lib, sinov sharoiti, sinov qayd etilishi kerak bo‘lgan aparatlar ro‘yxati va boshqa zarur malumotlar belgilanib qo‘yilgan.
Sinovlar uzluksiz va siklli bo‘lishi mumkin. Uzluksiz sinovlarda namuna sinov vaqti davomida uzluksiz turg‘un kuchlanish ostida bo‘ladi va sinov namuna sinov uchun yaroqsiz holga kelguncha davom etadi, chunki, (davriy) sinovlarda namuna davriy ravishda barcha asosiy tur yuklanishlari – harakat, vibrasiya, namlik elektr kuchlanishi ta’sirida sinovdan o‘tkaziladi. Amalda bu barcha yuklanishlarni birdaniga hosil qilish mumkinligi sababli sinalayotgan buyum turli faktorlar ta’siriga ketme-ket sinaladi. SHunda ham har bir siklda barcha faktorlar qatnashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
