Tasdiqlayman Kafedra mudiri k f. d. Ph. D. К. Sh. Хamrayev 022 yil – seminar

13-rasm. Albertus Magnus

Ko'proq Albertus Magnus (Buyuk Albert)nomi bilan mashhur bo'lgan Albert Bolshtedskiy (1193-1280) birinchi atoqli yevropalik alximik edi. U Aristotelning asarlarini astoydil o'rgandi, va aynan uning sharofati bilan oxirlab qolgan o'rta asr va yangi davr boshidagi olimlar uchun Aristotelning falsafasi o'ziga xos ahamiyatga ega bo'ldi. Ingliz olimi monax Rodjer Bekon (1214-1292) buyuk Albertning zamondoshi, bugungi kunda eksperiment ishlari va ularga qilingan matematik metodlarning ilovasi fan taraqqiyotining garovidir, degan qat’iy ifodalangan ishonchi tufayli tanilgan edi. U haq edi, ammo olam bunga tayyor emas edi. Bekon bilimlarining umumiy ensiklopediyasini yozishga urindi va o'z ishlarida portlovchi moddani birinchi ta'rifini berdi. Ba’zida uni portlovchi moddani kashfiyotchisi deyishadi, biroq bu haqiqatga yaqin emas, chunki haqiqiy kashfiyotchi noma’lumligicha qolgan.

Bekonning zamondoshlari bo'lgan, o'rta asr alkimyogarlari- Villanovolik ispaniya vrachi Arnold (1240-1311) va Daymund Lulliy (1235-1313) ispaniyalik o'rta asr alkimyogari va shifokori, o'zining har taraflama chuqur bilimi bilan “Eng ma’rifatli uztoz” nomini olgan. U metallar transmutatsiyasi va falsafiy tosh yaratish borasida amaliy ishlar olib borgan. Uning asarlari alkimyoning mistik ruhi bilan sug'orilgan (biroq, haqiqatdan ham ular bu asarlarning mualliflari ekanligi shubhalidir). Bu ishlar, asosan transmutatsiyaga bag'ishlangan.
XIVasrda magnitli kompas kashf etildi va dengizda suzish rivojlana boshladi. Oldiniga Afrika qirg'oqlarini o'rganish ishlari o'tkazildi, 1497-yilda esa bu qit’a atrofida sayohatlar amalga oshirildi. Yevropa, musulmon davlatlarining aralashuviga tayanmasdan Hindiston va shu hududdagi boshqa davlatlar bilan savdo-sotiq olib bordi. Yevropaliklar buyuk grek faylasuflari bilmagan ko'pgina yangi narsalarni bilib olishdi hamda, ular greklar ham boshqa odamlar singari oddiy odamlar ekanligini va ular ham xatoga yo'l qo'yishi mumkinligi, shuning uchun ularning barcha qarashlarini to'g'ri deb hisoblash shart emasligini, asta-sekin his qila boshlashdi. Yevropaliklar o'zlarining ustunliklarini kemasozlik sohasida isbot qilishdi va boshqa sohalarda ham ustunliklarini ko‘rsatishga urinib ko'rinishdi.