Tasdiqlayman "ET" kafedra mudiri

t–fider doirasida poyezd harakati vaqti;
– poyezdlar orasidagi vaqtning berilgan eng kichik qiymati;
N - bir kecha–kunduz (sutka) dagi juft poyezdlar soni;
N₀– bir kecha–kunduz (sutka) da juft poyezdlarni о‘tkazish qobilyati.
Ushbu holda topilgan n ning qiymatini yaxlitlash kerak emas.
Formula (1) va (2) lar yordamida hisoblanuvchi nimstansiya barcha fiderlarining о‘rtacha toklari ( ) va ta’sir etuvchi toklar kvadratlari ( ) aniqlanadi.















Nimstansiya fiderlarining о‘rtacha yuklanishlari aniqlangach, chiziqli yuklanishlar (yo‘lkalar yuklanishi) topilishi mumkim.
Ikki yо‘lli bо‘lak uchun yelkalarning о‘rtacha toklari quyidagicha:

,

(4)

va yelkalardagi ta’sir etuvchi toklar kvadratlari

(5)

(1) va (2) formulardan kо‘rinib turibdiki, fider toklari о‘tkazish qobiliyatidan foydalanish koeffitsiyentiga bog‘liq. Shuning uchun «n_f»ni har doim hisoblash tarziga mos holda olish kerak.
Uch fazali transformator moyning qizishi uch faza chulg‘amlaridagi yо‘qotishlarga kо‘ra aniqlanadi, о‘z navbatida bu yо‘qotishlar nosimmetrik yuklanishlar uchun turlicha bо‘ladi.
Buni hisobgaolish uchun fazaning ekvivalent ta’sir etuvchi tokidan, ya’ni nosimmetrik yuklanish bо‘lganda simmetrik yuklanishdagi yо‘qotishni keltirib chiqaruvchi tokdan foydalanish mumkin.
Mazkur ekvivalent tokni faqat harakatning odatdagi jadvali shartlari uchungina emas, balki odatdagi harakatning bо‘lgandagi tiklanishi davri uchun ham aniqlash kerak. Bundan tashqari, о‘ramlar haroratni tekshirish uchun harakat uzunligi eng katta bо‘lgan holda chо‘lg‘amdagi ta’sir etuvchi tok topilishi kerak. [1] ga kо‘ra bu tokni harakat uzunligi N ni о‘tkazish qobiliyati N₀ ga tenglab topish mumkin. Hisoblash uchun esa qaysi о‘ram toki kattaroq qiymatga ega bо‘lsa, о‘shanisi olinadi.


Kuyida «a» va «c» о‘ramlar toklarni (ikkala yoqidagi о‘rta yuklanishlar faza siljishi burchaklari teng deb faraz qilinadi) hisoblash formulalari keltirilgan:

(6)

О‘ramning ta’sir etuvchi toki eng katta qiymati ni topish uchun , , , toklarning kattaligini N=N₀ bо‘lganda hisoblanishi kerak. Bundan tok sifatida va toklardan qaysi biri katta bо‘lsa о‘shanisi olinadi.


Yuqoridagi faraz asosida moyning qizishiga kо‘ra о‘ramning ekvivalent toklari quyidagi formulalari bilan aniqlanishi mumkin

(7)

uchun

















uchun

















(7) formulaga asosan berilgan uzunligida moyning qizishi bо‘yicha ekvivalent о‘ram toki ni, formulaga aynan shu harakat uzunligi uchun hisoblangan , , , tok qiymatlarini qо‘yib aniqlanadi. Odatdagi harakat jadvalining tiklanish vaqtidagi tok harakat uzunligi 0,9 [N₀/N] barobar uzaygandagi , , , toklar bilan aniqlanadi.
Tok , va lar hisoblangach, faqat rayon yuklanishni ta’minlovchi transformator quvvati S_pxuc ni aniqlanadi. Bosqich loyihasi shartlar uchun bu quvvatlar 5 – jadvalda berilgan.

γ=0.8
γ =0.9
γ =1

Keyingi hisoblar uchun asos sifatida katalogdan transformatorlar quvvati tanlanadi.

Uni (xar biri li ikkita transformatorga) teng deb olish mumkin. U holda tortish uchun foydalaniluvchi transformator quvvati S_m ni quyidagicha topish mumkin:

(8)

bunda Ku=0,97 – rayon yuklanishining maksimumdagi ulushi koeffitsiyenti.

Agar (8) formulaga kо‘ra S_nt> S_n bо‘lsa, keyingi hisoblashlar uchun S_nt=S_n deb olinishi kerak. So‘ngra S_nt quvvatga kо‘ra unga mos kelgan nominal tok:

(9)

va boshqa nisbatlar topiladi:

(10)

Ma’lumki, transformator quvvatti tanlanayotganda uning о‘rami chulg‘amlari izolyatsiyasining nisbiy yoyilishi о‘rtacha tezligi, о‘ram eng qizigan nuqtalaridagi va moyning yuqori katlami maksimal harakatlari bо‘yicha tekshirib kо‘riladi.



GOST 14209 – 85 ga kо‘ra nisbiy yoyilish quyidagicha aniqlanadi:

bunda θ_int – о‘ramning eng qizigan nuqtasidagi harorat, C;
θ_intb – nisbiy yoyilish tezligi transformatorning xizmat qilish vaqtiga mos kelgandagi о‘ram eng qizigan nuqtasi harorati.
Yuqoridagi formuladan olti darajali qoida kelib chiqadi, ya’ni о‘ram haroratining 6 ⁰Cga о‘zgarishi transformator hizmat qilish vaqtini ikki barobar о‘zgarishiga (harorat ortsa xizmat vaqti kamayadi va harorat kamaysa xizmat vaqti uzayadi) olib keladi.
Amalda xuddi shunday natijaga 0,115⁰ C bо‘lganda quyidagi formula yordamida erishsa bо‘ladi:

Mikro kalkulyator yoki jadvallardan foydalanilganda 2 darajasini hisoblash "2-X" hisoblashga kо‘ra yengilroq bо‘lgani uchun keyingi hisoblashlarda oxirgi formuladan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
(10) nisbatlar aniqlangach transformator о‘rami izolyatsiyasining о‘rtacha yoyilish tezligini bо‘sh vaqt oraligi berilgan sutka uchun topish lozim:

(11)

bunda

(12)

odatdagi harakat tiklanishi davomidagi atrof muhit harorati, qaysi rayonlariga qarab beriladigan kattalik,

(13)

(14)

(15)

bu yerda ,

(13), (14) va (15) formulalarda: a, b, g, h – о‘ram–moy va moy–atrof muhit haroratlari farqini ifodalovchi formulalarga kirgan о‘zgarmas kattaliklar (a=17,7; b=5,3; g=39,7; h=15,3);

– о‘zgaruvchan tokda asosiy tipdagi poyezdning fider doirasida yurgan о‘rtacha vaqti;
τ – moyning isish о‘zgarmas vaqti; uni 32 MVA gacha quvvatli transformatorlar uchun 2,5 undan yuqori quvvatli transformatorlar uchun 3,5 soat deb olish mumkin.
Topilgan yoyilish tezligi F1 bо‘yicha nominal tok qayta hisoblanadi:

(16)

bu yerda teng.
- bahor-yoz mavsumdagi kecha-kunduzlar soni;
- bо‘sh vaqt imkoni bо‘lgan kecha-kunduzlar soni.

Transformator quvvatini tok bо‘yicha tanlash uning 8% gacha kamayishiga olib keladi. Shuning uchun zarur mо‘ljallangan quvvat va oralig‘ida bо‘lib, bunda

(17)

Agar bu formulaga kо‘ra yoki
bо‘lsa, deb qabul qilish lozim.
Agar va bо‘ycha tanlangan transformatorlar quvvati standart shkala bо‘yicha bir xil bо‘lsa, transformatorning yeyilishi bо‘ycha tanlash nihoyasiga yetadi.
Aks holda, ya’ni va lar bо‘yicha tanlangan standart quvvat turlicha chiqsa, hisoblashlarga oydinlik kiritish kerak.
Buning uchun odatdagi jadval davrida moyning qizish hisobiga о‘ram izolyatsiyaning yeyilishi hisobga oluvchi koeffitsiyent quyidagicha aniqlanadi:

(18)

О‘rtacha yillik yeyilishi F ning aniqroq qiymati topiladi:

(19)

*0.9*29.67}=0.1446



bu yerda teng deb qabul qilamiz.

Bunda θ_oxlo -bahor-yoz mavsumidagi ekvivalent harorat, GOST-14209-85 bо‘yicha olinadi. ning yangi qiymatiga kо‘ra (16) formula bо‘yicha nominal tok qaytadan hisoblanadi va ning yangi qiymati topiladi. Katalog bо‘yicha tanlangan quvvat quyidagi quvvatlarga nisbatan kattaroq bо‘lishi kerak:

(20)

Izolyatsiya yoyilishi bо‘yicha tanlangan transformatorlar ruhsat berilishi mumkin bо‘lgan eng katta tokka va о‘ram hamda moyning ruhsat etilgan eng katta haroratlariga kо‘ra tekshirib kо‘rilishi lozim.
Agar katalogdan izolyatsiya yoyilishiga kо‘ra olingan transformatorlar quvvatini deb belgilasak u holda tortish uchun mavjud quvvatga mos kelgan tokni quyidagicha topamiz:

(21)

Mabodo (21) formula bо‘yicha hisoblashda chiqsa u holda:

Tanlangan transformator quvvati uchun yuklanish karraligi K₂ ni bо‘sh vaqt imkoni bо‘lgan kecha-kunduzlar uchun aniqlanadi va bunda haqiqiy jadval ikki bosqichli ekvivalent jadval bilan almashtiriladi.
Loyiha shartlari uchun ; GOST 14209-85 da berilgan ilovaga kо‘ra quyidagicha tenglikni yozish mumkin:

(22)

Moyning eng katta haroratini quyidagicha hisoblash mumkin:

(23)

bu yerda teng deb qabul qilamiz.

о‘ram harorati

(24)

+5.3=66.51

Mabodo, θ_m.max>95 ⁰C θ_ob.max>140 ⁰S, bо‘lib qolsa, boshqa quvvatliroq transformator olish lozim buladi.

(23) va (24) formulalarga kirgan tok , va koeffitsiyent η larning qiymatlari yuqorida topilgan.
О‘zgaruvchan tokli tortuvchi nimstansiyalarda odatda bir xil quvvatga ega bо‘lgan ikkita transformator о‘rnatiladi. Shuni hisobga olib, va umumiy transformator quvvatini bilgan holda, bitta transformatorning nominal quvvati ni tanlash mumkin. Bunda transformatorning quyidagi nominal quvvatlari:16; 25; 40; 63 MV^.A kо‘zda tutilishi mumkin.
Loyihaning 2 – bandini bajarishda talaba faqat nimstansiya fiderlari uchun himoya saqlagichlarini tanlash kifoya. Saqlagichlarni tanlash usuli (1,2) da keltirilgan. Ajratish posti sxemasini ham (1, 2)ga kо‘ra tanlanadi.
Qisqa tutashuv tokini quyidagi formulaga kо‘ra aniqlaymiz:

(25)

bunda – kontakt tarmoqning nominal kuchlanishi;

– tortuvchi nimstansiyadan qisqa tutashuv joyigacha bо‘lgan masofa, km;
va – tortish tarmog‘ining bir kilometr uzunligiga tо‘g‘ri kelgan induktiv va aktiv qarshiliklar, Om/km.
Bu kattaliklar 6-jadvalda keltirilgan.

Fiderning eng katta ishchi tokini ikki xil usul bilan topish mumkin.
Birinchi usulga kо‘ra fider tokining vaqtga bog‘lanish egri chizigi kо‘riladi.
Agar tortish hisoblaridan poyezdning nimstansiya yonidan jilishi ma’lum bо‘lsa, u holda eng katta fider toki bevosita grafikdan aniqlanadi. Agar nimstansiya yonida jilish bо‘lmasa, fider tokini quyidagicha aniqlanadi.

(26)

bunda - boshlanish egri chizig‘iga kо‘ra fider tokining eng katta qiymati;
– tortish hisoblari bо‘yicha siljish qiymati;
– nimstansiya yonidagi fiderdan poyezd iste’mol qiluvchi tok.

Ikkinchi usulga kо‘ra eng katta tok fider toki bitta poyezdning jilish toki va ushbu fiderga nisbatan olingan boshqa poyezdlar о‘rtacha toklaridan iborat deb faraz qilib topiladi.
Agar yо‘llar alohida ishlayotgan bo‘lsa, taqribiy formulaga kо‘ra:

(27)

;
;
;
;

(28)

bunda va – moc holda fider doirasiga kiruvchi birinchi va ikkinchi yо‘llarda bо‘lishi mumkin bо‘lgan poyezdlar soni:
va – tok va juft yо‘nalishlar uchun ajratilgan poyezd toklarining о‘rtacha qiymatlari.
Himoya saqlagichlar quyidagi tengsizlikka kо‘ra tanlanadi:

(29)

bunda zahira koeffitsiyenti;
sezgirlik koeffitsiyenti;
relening qaytarish koeffitsiyenti. Bu koeffitsiyentlar quydagiga teng:
.


Xulosa
Men ushbu kurs loyixa ishini bajarish jarayonida elektrlashgan temir yо‘llar elektr taminoti tizidagi elektr xarakat tarkibining jadval asosida qanday xarakatlanishi, qaysi paytda tok istemoli ularning yо‘l profiliga qarab о‘zgarishi grafiklarini, shu qatorda qanday turdagi transformatorlar tanlanishi, transformatorlar moyning eng katta haroratini aniqlash hamda izolyatsiya yoyilishi bо‘yicha tanlangan transformatorlar ruhsat berilishi mumkin bо‘lgan eng katta tokka va о‘ram hamda moyning ruhsat etilgan eng katta haroratlariga kо‘ra tekshirib kо‘rildi. О‘zgaruvchan tokli tortuvchi nimstansiyalarda odatda bir xil quvvatga ega bо‘lgan ikkita transformator о‘rnatiladi. Shuni hisobga olib va umumiy transformator quvvatini bilgan holda, bitta transformatorning nominal quvvati ni tanlash mumkin bо‘lishi aniqlandi. Kontakt tarmog‘idagi qisqa tutashuv toklari, pozedlarni harakat boshi va xarakat oxiridagi tok iste’mollari qisqa tutashuv vaqtida relening mos о‘rnatmalari va boshqa shu kabi elektr harakati tarkibi uchun zarur va shu bilan birga muhim bо‘lgan bilim va kо‘nikmalarga ega bо‘ldim.