Tasdiqlayman” andijon shahar 1-son kasb- hunar maktabi direktori m. Yusupaxunov “ ” 2022-yil avtomobil tuzilishi, avtomobil elektr jixozlariga servis xizmat ko’rsatish va ta`mirlash ishlari

3. G’aniyev S.K., Karimov M.M., Toshev K.A. Axborot xavfsizligi. Darslik. -2016.

1-Mavzu Shaxsiy kompyuterlarni ishga tayyorlash
Asosiy qurilmalar


REJA:

1. 
   Asosiy qurilmalar
   
2. 
   Xotira qurilmasi
   
3. 
   Mikroprotseser va boshqalar.
   

Dastlabki EXMlarning yaratilishi davrida, mash- hur matimatik jon fon Neyman 1945 yildayoq kompyuter qurilmalari malumotlarni qayta ishlash uchun qanday tarzda universal va maqbul bo`lishi bo`lishi kerakligini aytib o`tgan edi. Shu bois komp-yuter tuzilishining asoslari fon Neyman printsipi deb yuritiladi. Ayni vaqtagi deyarli barcha komp-yuterlar mazkur printsipi asosida ishlaydi. Fon Neyman printsipi ko`ra kompyuter quyidagi qurilmalardan tashkil topgan tashkil topgan bo`lishi lozim.

Arifmetik mantiqiy qurilma - arifmetik va mati -qiyy amallarni bajaradi.
Boshqarish qurilmasi – dastur bajarilish jarayonini tashkil qiladi;
Yodda saqlash qurilmasi yoki joriy xotira- ma`lumot yoki dasturlarni o`zida saqlaydi;
Tashqi qurilmalar – malumotlarni kiritish va chiqarishni taminlaydi.
Xotira qurilmasi

Kompyuterda ishlaydigan malumotlar uning operativ xotira qurilmasida saqlanadi. Bu yuqori tezlikda ishlaydigan xotira qurilmasi bo`lib , u ju-da katta integral cxemal asosida qirilgan. Xotira sig`imi baytlarda o`lchanadi. Xar birbayt sakkista ikkilik ma`lumot razryadlaridan iborat bo`lib , masalan, bitta belgini saqlash uchun ishlatishi mumkin. Bundan tashqari o`lchov birligi sifatida kilobayt (1 kilobayt=1024 bayt) va megabayt ( 1 megabayt=1024 kilobayt) ham ishlatiladi. IBM PC ning eng kichik operativ xotirasi asosan 640 kilo- baytni tashkil etadi, lekin hozirgi paytda 512 me-

gabayt va undan ortiq opertiv xotiraga ega kompyuterlar ham mavjud.
Opertiv xotiradagi malumotlar uzoq muddat saqlash uchun xotira qurilmalari ishlatiladi.
Mikroprotseser
KOMpyuterning eng asosiy elementi, yani “miya”si mikroprotsesor ekanligini takidlab o`tgan edik.
Mikroprotsesor xajmi jihatidan unch katta bo`lmagan, atiga birnecha santimetr electron cxema bo`lib , uning ko`magida barcha xisoblashlar xamda malumotlar almashuvi bajariladi.
O`zining barcha ishlarini kompyuter malum ketma-ketlika programmaga asosan bajaradi. Bu programma xotirada saqlanib, buyruqlar ketma ketlikdan iboratdir.

Protseser keyingi buyuriqni oladi va uni bajaradi. Yani xotiradagi saqlanayotgan malumotlar ustida arifmetik va mantiqiy amallarni bajaradi, tashqi qurilmalar ishini boshqaradi, ularga malumotlar uztadi va ulardan malumjotlarni qabul qilib oladi.

Boshlang`ich davrlarda IBM PC tipidagi kompyuterlarda Intel 8088 (PC va PC/XT), 80286, 80386, 80486, Pentium 1, 2 , 3, 4, kabi protsesorlar ishlatilgan. Ular bir- biridan ishlatiladigan buyuriqlar to`plami va ishlash samadorligini balan farq qiladi. Protsesorning ishlash tezligi bir sekundda bajaradigan elementlar operatsiyalar soni bilan o`lchanadi va u takt chastotasi deb yuritiladi. Takt chastotasi 8088 standart prostessori uchun u 4,77 Mgs,80286 protsesoriuchun u 6-12 Mgs , 80386 protsessori uchun esa 12-33 Mgs, 80486 protsessori uchun 66-100 Mgs, Pentium protsessorlar uchun esa 175-460 Mgs ga tengdir. 1Mgs esa bir sekundiga 1 million sikl bajarilishini bildiradi.


Displey
Display yoki monitor o`z ekranida kompyuterdagi ma`lumotlarni aks ettirishga mo`ljallangan qurilmadir. Display matn yoki grafik rejimida ishlashi mumkin. Matn rejimida ishlaganida ekran ma`lum sondagi pozisiyalarga bo`linadi. Grafik rejimda ishlaganida esa ekranga chiqarilayotgan ma`lumotlarining o`lchov birligi bo`lib , aloxida

huqta xisoblanadi va u ekranda istalgan tasvirni chiqarish imkonini beradi. Displeylar ta`minlay oladigan ranglar soni va tasirining sifatiga qarab bir necha turlarga bo`linadi. U yoki bu display turini tanlab olish muommosi shu kompyuterda yechiladigan masalalarga bog`liq. Masalam oq qo-ra Hercules display matinlarni qayta ishlashga yaxshi moslashgan, belgilar tasviri aniq, ranglar shunday tanlanganki , uzoq vaqt davomida ham operatorning ko`zi charchamaydi. Grafik tasvirlar bilan ishlanadigan masalalarni echishda EGA (16 xil rang , ekranda 640x200 yoki 640x350 ta piksel )

va VGA (16 xil rang, ekranda 640 x480 piksel) yo -ki SVGA ( 16 xilrang ekranda 1024x768 piksel) displeylarini ishlatish maqsadga muvofiq.