Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

Oltinchi davr
 - 
yoshlik boshqa jinsga psixologik intim yaqinlashuv qobiliyati 
va ehtiyoj yuzaga kelishi bilan ajralib turadi. Bunda ayniqsa, jinsiy mayl alohida 
o’rin tutadi. Yoshlik tanholikni yoqtirish, odamovilik kabi yoqimsiz xususiyat bilan 
ham farqlanadi. 
Yettinchi davr
- 
yetuklik davrida hayotiy faoliyatning barcha sohalarida 
mahsuldorlik tuyg’usi uzluksiz hamroh bo’ladi va ezgu niyatlarning amalga 
oshishida turtki bo’ladi. Bu davrda ayrim jihatlarda turg’unlik tuyg’usi salbiy 
xususiyat sifatida hukm surishi mumkin. 
Sakkizinchi davr
 - 
qarilik, inson sifatida o’z burchini uddalay olganligidan, 
qanoatlanish xususiyatlari mavjud. Salbiy xususiyat sifatida hayot faoliyatidan 
ko’ngil sovish, noumidlikni aytish mumkin. Eng muhim jihati esa donolik, soflik, 
gunohlardan forig’ bo’lish har bir holatga shaxsiy va umumiy nuqtai nazardan 
qarash. 
E.Erikson konsepsiyasiga ko’ra, shaxs shakllanishida ushbu bosqichlarni 
birma-bir bosib o’tadi va har bir bosqichda insonning ichki dunyosida sifat 
o’zgarishlar, atrofdagi kishilarga bo’lgan munosabatlarida esa radikal (keskin) 
o’zgarishlar ro’y beradi.
Britaniya Professional Standartlari Tuzilishi (The UK Professional Standards 
Framework) 2006-yil Oliy Ta’lim Akademiyasi(Higher Education Academy) 
tomonidan tuzilgan. Uning yaratilishida turli Britaniya universitetlari, ko’plab 
konsultatsiyalar va turli fond kengashi takliflari o’z hissasini qo’shgan. Britaniya 
Professional Standartlari Tuzilishi(The UK Professional Standards Framework) 
standartlari yozma shaklda tuzilib, ularning oliy ta’lim tizimidagi barcha fanlarga 
va universitetlarga taalluqli ekanligi ko’rsatilgan. Britaniyaning dastlabki 
akademiklari uchun UKPS(The UK Professional Standards Framework) katta 
ahamiyat kasb etgan. Chunki UKPS o’qitish, ta’lim olish va pedagogika 

---

58 
yo’nalishlaridagi malaka oshirish dasturlarini asosini tashkil etadi. Mazkur 
standartlar(28.1A-jadval) uchta umumiy izoh ko’rinishida tuzilgan. Ushbu 
standartlarni namoyish qilish uchun shaxs ma’lum kasb sohalarida yutuqlarini, 
chuqur bilim va ish talablariga javob berishini ko’rsatishi kerak.
36
 
Har bir odam hayoti mobaynida xaddan ziyod ko‘p turli rollarni bajaradiki, 
ularning barchasi uning ijtimoiylashuv tajribasida munosib iz qoldiradi. Shuning 
uchun ushbu jarayonda har bir odam o‘zining jamiyatda o‘rnini topishga intiladi va 
samarasiga ko‘ra u yoki bu mavqega erishadi. Aslini olganda ijtimoiylashuvning har 
bir bosqichida shaxs o‘zining “Men”ini tobora anglab, unga kerakli tuzatishlar 
kiritib boradi. Agar shaxsiy tajriba ijobiy bo‘lib, odam ko‘rgan-kechirganlaridan 
yaxshi va to‘g‘ri xulosalar chiqarib, to‘g‘ri turmush tarzini shakllantira olsa, uning 
odamlar orasida obro‘si yuqori, aks holda shaxs degradatsiyasi, xulqdagi 
deprivatsiyalar haqida xulosa chiqariladi. 
Kundalik hayotda oddiy muammolardan tortib murakkab aqliy topqirlik
talab qiladigan masalalarda ham tafakkur, fikrlash faoliyatining o‘rni muhim 
hisoblanadi. Masalan, qanday qilib do‘stlashish, notanish kishining yuz
ifodasidan fikrini uqish, mo‘ljallangan manzilga qayta yo‘l topish,
muammoning mohiyatini ochish, masala echish insondan turli xil tafakkurni 
talab qiladi.
37
 
 
Jahon psixologiyasida shaxsning kamoloti, uning rivojlanishi to’g’risida 
xilma-xil nazariyalar yaratilgan bo’lib, tadqiqotchilar inson shaxsini o’rganishda 
turlicha qarashlar va muammo mohiyatini yoritishda o’ziga hos yondashishga 
egadirlar. Mazkur nazariyalar qatoriga biogenetik, sotsiogenetik, psixogenetik 
kabilarni kiritish mumkin. Quyida sanab o’tilgan nazariyalar va ularning ayrim 
namoyandalari tomonidan shaxsni rivojlantirishning prinsiplariga to’xtalib o’tamiz.