Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

 “Shaxs”
va 
“individ”
tushunchalari o‘rtasidagi aloqani esa shunday anglash 
lozimki, individ insondagi ko‘proq, tug‘ma, biologik xususiyatlarini bildirsa (tana 
konstitutsiyasi, miyaning katali, og‘irligi, oyoqlar va qo‘llarning anatomik va 
fiziologik xossalari kabi), shaxslilik – jamiyatda kimlar bilan va qanday sharoitlarda 
munosabatlarda bo‘lganligi faktidan kelib chiqadigan fazilat yoki qusurlarini aks 
ettiradi. Ikkalasi ma’lum ma’noda bir- biri bilan bog‘liq, chunki masalan, miya 
faoliyatining buzilishi biologik omillar ta’sirida ro‘y berishi mumkin va bir qarashda 
shaxslilikka aloqasi yo‘qday, lekin bu xolat, umuman xastalikning o‘zi shaxsning 
ijtimoiy bog‘liq xususiyatlariga, birinchi navbatda, yaqinlariga, o‘ziga, ish-
faoliyatga, kasbiga munosabatini keskin o‘zgartirishi, jamiyatdagi o‘rniga keskin 
ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Rodjers, insonlar mehr muhabbatli bo‘lishlari bilan birga mustaqil
ravishda shakllana oladilar, deb ta’kidlagan edi. Har birimiz o‘simlikka
o‘xshaymiz, ya’ni tashqi muhitga qaramasdan o‘sib va rivojlana olamiz. Rodjers
insonning rivojlanishi va shakllanishiga 3 narsa – samimiylik, qayg‘ura olish,
hamda gamg‘o‘rlik ta’sir qiladi deb ta’kidlaydi.
34
 
Shaxs - jamiyatdagi alohida kishi, odam.
Har bir shaxsning voqelikni idrok 
etishi, uni qabul qilishi, ma’lum bilimlar tizimiga ega bo’lishi ijtimoiy taraqqiyot 
bilan izohlanadi. Shu bilan birga har kishining bilimi, xulqi, odobi va boshqa 
xususiyat–fazilatlari uning o’ziga xos tomonlarini ko’rsatadi. 
Jamiyat insoniyat tarixiy taraqqiyotining ma’lum bosqichida shakllanadigan 
ijtimoiy munosabatlar majmuidir. Shaxs–jamiyatning bir a’zosi. U jamiyatdan 
tashqarida bo’lishi mumkin emas. Buning sababalari:
shaxs axloqi hamisha jamiyat axloqiga bo’ysunadi, shunga majbur;
33
Kelvin Seifert and Rosemary Sutton
,
Educational Psychology © 2009
, 
Second Edition
. 
324-b.
34
David G. Mаyers Psychology,© 2010 by Worth Publishers. 590-b. 

---

53 
kishi ko’pgina narsalarsiz ham yashay oladi, lekin tanholikda yashay 
olmaydi, baxtni ham odamlar orasidan topadi, shaxs baxt-saodati jamiyatdan tashqari 
bo’lmaydi;
kishi jamiyat irodasidan dalda oladi;
jamiyat shaxs kamoloti ustida g’amho’rlik qilib shart-sharoit 
ta’minlaydi, kishi faqat tug’ma sifatlar bilangina emas, balki mazkur jamiyatga xos 
xislatlarni ham o’zlashtiradi.
Shaxs - jamiyat o’zaro munosabatlar jarayonida odamlarning jamiyatda 
birgalikdagi ish faoliyatlari natijasida ularda hosil bo’ladigan tasavvurlar, fikrlar, 
e’tiqodlar, hissiy kechinmalar va xulq-atvorlarni o’rganish psixologiyada muhim 
vazifa hisoblanadi. Har bir shaxs jamiyatda yashar ekan, o’zining yaxshi his etishi, 
himoyalanishi va yashab qolishi uchun ma’lum chegaralarni o’ziga qo’yadi. Shu 
territoriyani – maydonni ichida har bir odamning o’z shaxsiy maydoni mavjudki, bu 
maydonga o’zga kishilarning kirib kelishi shaxs uchun noqulayliklarni yuzaga 
keltiradi. Odamlarning maydonlari, maydonlari o’lchami bir xil emas, bu odamning 
yoshi, ijtimoiy mavqei va boshqa jihatlarga bog’liq. Shaxslararo masofa millat va 
elatlarning yozilmagan qonuniyatlariga bo’ysunadi. Agar jamiyat adolatli bo’lsa, 
jamiyatning hamma a’zolari va alohida shaxs uchun ham barcha imkoniyat bo’ladi. 
Adolatli jamiyat shaxsni shunchaki shakllantirib qo’ya qolmaydi, balki ma’naviy 
yetuk inson qilib kamol toptiradi. Xuddi shuningdek, shaxs xulqi, odobi, fe’li ham 
jamiyatda yashayotgan odamlarga katta naf beradi. 
Tor ma’noda ijtimoiylashuv shaxsning ijtimoiy muhitga kirib borishi, unda 
singib ketishi, tashqi ijtimoiy muhit normalarini qabul qilib ularga rioya qilishi yoki 
qilmasligini tushuntiruvchi jarayondir. “Ijtimoiylashuv” tushunchasi ma’no jihatdan 
yaqin bo‘lgan ikki xil tushuncha bilan bog‘liq