Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

savdo psixologiyasi
- jamiyatda tijoratning psixologik sharoitlari, 
ehtiyojning individual, yoshga oid, jinsga oid xususiyatlarini, xaridorga xizmat 
ko’rsatishning psixologik omillarini aniqlaydi, modalar psixologiyasi kabi 
masalalarini ko’radi; 
- 
tibbiyot psixologiyasi
- shifokor faoliyati psixologiyasini, bemor xulq-
atvorining psixologik jihatlarini o’rganadi.
SHuningdek psixologiyada etnopsixologiya, oilaviy hayot psixologiyasi, 
boshqaruv psixologiyasi, iqtisodiy psixologiya, shaxs psixologiyasi, rahbar 
psixologiyasi, 
muloqot 
psixologiyasi, 
pedagogik 
psixologiya, 
intellekt 
psixologiyasi, psixodiagnostika va boshqa ko’plab sohalari mavjud. 
Ogaya Universiteti piyoda yuruvchilarni tabiiy ravishda kuzatishlariga
binoan gapirgan holda yurish ham xavfni ko‘paytirishi mumkin ekan. Yo‘lni
kesib o‘tayotganda uyali aloqadan foydalanayotgan yo‘lovchilarning yarmi va 
chorak qismida parishonxotirliklik bilan mashina yaqinlashganda yo‘lni kesib 
o‘tish jarayonida yaqqol ko‘zga tashlanadi.
27
 
Bugungi kunda biz insonlar butun er yuzidagi o‘ta murakkab telefon
tarmoqlariga qaraganda ancha murakkab tuzilishdan iborat bo‘lgan atiga uch
funtli inson miyasini tadqiq eta oldik: yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning
qobiliyatlaridan taajjubga tushdik; inson ongining vizual obrazlarni bir
vaqtning o‘zida, parallel ishlov berish uchun guruhlab, keyin esa ulardan qayta
yorqin rangli obrazlarni yaratuvchi millionlab nerv impulslariga taqsimlovchi
sensor tizimini munosib baholay oldik; inson xotirasining umumiy ko‘rinishi 
27
David G. Mаyers Psychology,© 2010 by Worth Publishers. 68-b. 

---

43 
bilan hajmining cheksizligini va biz tevarak-atrofdan olayotgan axborotlarga 
ongli hamda anglamagan holda osonlik va zudlik bilan ishlov berishimizga ishonch 
hosil qildik. SHuning uchun insoniyat vakillari orasida fotoapparat, avtomobil
va kompyuterni ixtiro qilgan, atomni parchalagan va genetik kodni kashf etgan, 
kosmik fazoni zabt etgan va okean tubiga sho‘ng‘iy olgan daholarning mavjudligi 
ajablanarli hol emas.
28

Inson o’zining kimligini anglashga intilishdan, o’z ruhiy dunyosini va 

o’zgalar ruhiyatini bilish istagi paydo bo’lishdan, tabiat va jamiyat xrdisalarini 
tushunishga extiyoj sezishdan, o’tmish, hozirgi zamon, kelajak haqida mulohaza 
yuritishdan e’tiboran psixologiya fan sifatida rivojlana boshladi. Psixologik bilimlar 
juda uzoq o’tmish tarixga ega bo’lsada, lekin u fan sifatida falsafadan XIX asrga 
kelib ajralib chiqdi.
Psixologiyani alohida fan sifatida ajralib chiqishiga o’sha davrda kishilik 
jamiyatida yuz berayotgan ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy o’zgarishlar sabab bo’ldi, 
chunki bular ijtimoiy zaruriyatning taqozosi edi. Psixologik holatlarni tadqiq qilish, 
ya’ni psixika mohiyatini tushunish maqsadida o’sha davrda eksperimental ilmiy-
psixologik laboratoriyalar vujudga kela boshladi. 
K.Djeymsning fikricha ong bu “psixik funksiyalarning xo‘jayini”. Ong – bu
o‘zgacha psixik kenglik. Ong psixologiyaning sharti bo‘lishi mumkin, lekin 
uning predmeti bo‘la olmaydi. Uning mavjudligi psixologik fakt bo‘lishiga 
qaramasdan, uni aniqlash mumkin emas va faqatgina o‘zidan chiqarilishi mumkin.
Ong sifatsizdir chunki uning o‘zi sifat- psixik jarayon va hodisalarning 
sifatidir. Sifatni bo‘lib bo‘lmaydi, u yoki bor yoki yo‘q. YUqorida keltirilgan 
qarashlarning umumiy xulosasi – bu psixologik sifatsiz ongga urg‘u.
Vigotskiyning ongga qarashlari qiziqish uyg‘otadi. Uning aytishicha “ong- bu 
o‘ziga o‘zi, reallikka refleksiyadir. “Ong o‘zi bilan o‘zi aloqadadir”. Ong - bu
ongdir, ong faqatgina jamiyat onggi va tili mavjud bo‘lgandagina mavjud
bo‘lishi mumkin. Ong tug‘ma bo‘lmaydi yoki tabiat tomonidan berilmaydi balki 
u jamiyatda rivojlanadi. SHuning uchun ong psixologiyaning sharti emas balki 
uning muammosi – ilmiy psixologik izlanishlar predmetidir.
29
 
XIX asrning oxiri va XX asrning boshlariga kelib psixologiya fani 
to’g’risidagi ilmiy tushunchalarda keskin o’zgarishlar yuzaga keldi va ularning 
ta’siri natijasida psixologiyaning tadqiqot obyekti sifatida insonga muhitning ta’siri, 
uning xulq-atvorini o’rganish muammolari tanlab olindi. Shu davrda psixologiya 
28
David G. Mаyers Psychology,© 2010 by Worth Publishers. 231-b. 
29
Kelvin Seifert and Rosemary Sutton
,
Educational Psychology © 2009
, 
Second Edition
. 
19-b.