«тасди+лайман»

Ekspеrimеnt  metodining  kuzatish  metodidan  farqli  tomonlari 

nimada ko`rinadi? 

 

 

Eksperiment metodining eng asosiy afzalliklari quyidagicha:  

a)  o`rganilayotgan  hodisani  bir  necha  marotaba  va  eng  qulay 

sharoitlarda  o`rganish  imkoniyati  bor;  b)  o`rganilayotgan  hodisa 

yoki  uning  ayrim  qismlarini  tashqi  ta`sirlardan  himoya  qilish 

(izolyatsiya)  imkoniyati  mavjud;  v)  jarayonning  borishini  nazorat 

qilish mumkin. g) tadqiqot natijalarini sharoitni saqlagan holda, bir 

necha bor takrorlash orqali sinab ko`rish mumkin. 

 

Psixologiyada qo`llaniladigan barcha eksperimental metodlarni 

ikki  guruhga:  umumiy  va  maxsus  turlarga  bo`lish  mumkin. 

Umumiy  metodlarni  psixologiyaning  barcha  sohalarida,  maxsus 

metodlar  esa  alohida  olingan  sohalarda  masalan,  xotira 

psixologiyasi, tafakkur psixologiyasida qo`llaniladi.  

? 

---

 

Barcha psixologik tajribalar mohiyatiga ko`ra bir xilda    

 ahamiyatga egami? 

 

 

Psixologik  tadqiqot  oldiga  quyilgan  vazifaning  tabiatiga  ko`ra 

psixologik tadqiqotlarni 3 guruhga ajratish mumkin:  

a)  ayrim  hodisalar  yoki  shaxslar  haqida  ma`lumot  to`plashga 

xizmat 

qiluvchi 

tajribalar. 

Bunday 

tajribalarga 

tafakkur 

xususiyatlari,  xotira  tipini,  sezgirlik  darajasini  aniqlashga 

qaratilgan tadqiqotlarni misol qilish mumkin.  

b) alohida psixik hodisani u yoki bu omil (faktor)ning ta`siriga 

bog`liqligini  aniqlashga  xizmat  qiladigan  tajribalar:  masalan:  esda 

qoldirishning materialning sifatiga bog`liqligini aniqlash va hokazo . 

v)  ikki  hodisa  o`rtasidagi  funktsional  aloqani  aniqlashga 

qaratilgan tajriba, masalan, materialning hajmi bilan takrorlashlar 

soni  o`rtasidagi  funktsional  aloqani  o`rganish.  Birinchi  tipga 

kiradigan  tajribalarni-sifat;  ikkinchisini  faktorli,  uchinchisini-

funktsional tajribalar deb atash mumkin.  

 

Psixologik  tadqiqotni  tashkil  etar  ekan,  eksperimentator  o`zi 

ta`sir  etishi  kerak  bo`lgan  tekshiriluvchi-sub`ekt,  qo`zg`atuvchi, 

tekshiriluvchining 

qo`zg`atuvchiga 

beradigan 

javobi 

bilan 

munosabatda bo`ladi. Buni quyidagicha tasvirlash mumkin: 

 

 

                

 

               H.n                     

 Z.n 

   

 

 

Bunda  -  S  –  sub`ekt,  tekshiriluvchi,  H.n.  -  qo`zg`atuvchi, 

bog`lanmagan  o`zgaruvchi.  Z.n.  -  tekshiriluvchining  qo`zg`atuvchi 

ta`siriga javobi, bog`langan o`zgaruvchi. 

 

Shuningdek,  tajriba  davomida  tekshiriluvchining  shaxsiga 

bog`liq 

bo`lgan 

shart-sharoitlar 

ham 

mavjuddur. 

Bu 

tekshiriluvchining  yoshi,  jinsi,  umumiy  salomatligi,  temperamenti, 

hissiy  holati,  umumiy  va  maxsus  qobiliyatlari,  bilimi,  qarashlari, 

qiziqishlari ko`nikma va malakalari bo`lishi mumkin

. 

 

Tajribaning  ichki  va  tashqi  sharoiti  uning  borishiga  qay 

darajada ta`sir etadi? 

 

Tajribaning  tashqi  sharoiti-yoritilganlik,  jimjitlik,  harorat, 

ventilyatsiya  va  boshqalar  ham  ishning  borishiga  ma`lum  tarzda 

ta`sir etishi mumkin. SHu bilan birga tajriba davomida ta`sir etishi 

mumkin  bo`lgan  tasodifiy  “qo`zg`atuvchilar”  ta`siridan  ham 

tekshiriluvchini  muhofaza  qilish  zarur.  Masalan,  qo`shimcha  ovoz 

paydo  bo`lishi,  begona  kishining  kirib  kelishi  tasodifan  biror