Tarmoq tushunchasi

Internetga ulanish usullari va tartiblari. 
Internetning kommunikasion funksiyasi foydalanuvchilarning masofadan turib o‗zaro 
muloqot qilish imkoniyatini yaratib berilishi bilan ifodalanadi. Bunga misol tariqasida internet 
elektron pochtasi, internet telefon va real vaqt oralig‗idagi bevosita xabar almashish, Chat 
konferensiya yordamida amalga oshirilayotgan muloqotlarni keltirishimiz mumkin. Bundan 
tashqari internetning kommunikasion funksiyasi uning foydalanuvchilariga videomuloqot 
qilish, videokonferensiyalar uyushtirish, bir shaxardan turib ikkinchi shaxar ko‗chalarini 
(masofadagi Web kameralar yordamida) tomosha qilish va muzeylariga tashrif buyurish, 
xamda tabiat manzaralaridan roxatlanish imkoniyatlarini yaratib beradi. 
Buni quyidagi misol yordamida tushuntirishga xarakat qilamiz. Nima uchun Amerika bilan 
telefon orqali gaplashishning xar daqiqasi 34 $ turadiyu, xuddi shu muloqot internet orqali
amalga oshirilsa bir necha o‗n barobar kam xarajat talab qiladi? 
Internetda muloqot amalga oshirilganda esa, aloqa kanali xam va unda ishtirok etuvchi 
biror bir texnik vosita xam monopol egallanmaydi. Buning sababi Internet tarmog‗i da 
uzatilayotgan so‗rov, xabar va ma‘lumotlar bir necha mayda bo‗laklarga ajratilgan "paket"lar 
ko‗rinishida amalga oshiriladi. Bu paketlar TCR (Transfer Control Rrotocol) paketlari deb 
ataladi. Xar bir TCR paket tarkibida jo‗natuvchi va qabul qiluvchilarning IR manzillari mavjud 
bo‗ladi. Internet tarmog‗i da mavjud bo‗lgan kommunikasiya vazifasini o‗tovchi maxsus texnik 
vositalar va host kompyuterlar TCR paketlar tarkibidagi IR manzillar asosida, paket kimga 
yo‗llanganligini aniqlab, o‗sha mijozga yoki navbatdagi mijozga yakin bo‗lgan tarmoq tuguniga 
yo‗naltiradi. Mijoz kompyuteriga etib kelgan TCR paketlar yagona bir xujjatga yig‗iladi. 

111-rasm. 

Xar bir TCR paket jo‗natilayotganida va kimdan qaerda yig‗ilishi

kerakligi xaqidagi 

informasiyani o‗zida olib yurganligi uchun, bir aloqa kanalining o‗zida bir nechta mijozlarning 
TCR paketlarini bir vaqtning o‗zida aralashtirib uzatish mumkin bo‗ladi (15.4-rasm). Bu paketlar 
ushbu oqim ichida yo‗qolib xam, adashib xam qolmaydi. Ularni qaysi mijozlarga tegishli 
ekanliklarini, xamda egalariga to‗la - to‗kis etib borishligini maxsus dastur va texnik vositalar 
qatoiy nazorat qilib turadi. SHunday qilib Amerika bilan Toshkentni yoki Evropani bog‗lab turgan 
aloqa kanali bir vaqtning o‗zida millionlab mijozlarga xizmat ko‗rsatishi mumkin. 
Ma‘lumki internet dunyo miqyosida yuz millionlab kompyuterlarni o‗z tarmog‗iga 
birlashtirib, unda millionlab host tugunlar mavjuddir. Bunday murakkab strukturaga ega bo‗lgan 
tarmog‗ning ixtiyoriy bir qismi yoki tuguni, shikastlanishi ishdan chiqishi mumkin. Bunday 
xollarning oldini olish, xamda TSR paketlar okimini optimallashtirish va boshqarish uchun 
tarmoqda "marshrutizator" lardan foydalaniladi. Marshrutizator bu paketlarni IR manzillar 
asosida ta‘lil qilib, ushbu paket kimga tegishli va uni qaysi tartibda, yo‗nalishda uzatishga kam 
vaqt va xarajat talab qilishligini aniqlagan xolda amalga oshiradigan maxsus qurilma yoki 
kompyuter ishlayotgan dasturidir. 

112-rasm. 

Natijada bir mijozdan ikkinchi mijozga uzatilayotgan xujjatning TSR paketlari bir necha 
xil marshrutlar bilan etib borishi mumkin (15.5-rasm). Bunda paketlarning manziliga etib borish 
tartibi va vaqti turlicha bo‗lishligining a‘amiyati yo‗k. TSR paketlarning markerlanganligi va 
maxsus strukturasi, paketlarning qaysi tartibda etib kelishidan katoiy nazar ularni yagona bir 
elektron xujjat shaklida yig‗ish imkonini beradi.