Tarmoq texnologiyalari

Multimedia tushunchasi. Multimedianing afzalliklari 
Multimedia, multi – kо‘p, media — muhit deb tarjima kilinadi. Multimedia, 
turli  (matn,  grafika,  rasm,  tovush,  animatsiya,  video)  kо‘rinishdagi  axborot  bilan 
bog‘liq.  Bunda  ma’lumot  turli  axborot  tashuvchilarida  mavjud  bо‘lishi  mumkin 
(magnit va optik disklar). 
Multimedia-texnologiyalarining asosiy  maksadi – tovush, video, animatsiya 
va  boshka  vizual  effektlar  bilan  ta’minlangan  dasturiy  maxsulotlarni  yaratishdan 
iboratdir.  
1945 yilda amerikalik olim Vanniver Bush "MEMEX" nomli xotirani tashkil 
kilish goyasini taklif kilgan, bu esa multimedia texnologiyalarini rivojlaninishinig 
g‘oyaviy  sababi  bо‘ldi.  "MEMEX"  nomli  xotiraning  asosiy  g‘oyasi  shundan 
iboratki,  axborot  belgilar,  nomerlar,  indekslar  yoki  alfavit  tartibi  bо‘yicha  emas, 
balki mazmuniga qarab kidiriladi. "MEMEX" nomli xotiraning asosida gipermatn 
va gipermedia tizimlari yaratilgan.  
Gipermatn, bu matnli ma’lumotlar bilan ishlash tizimi. Gipermedia tizimi -
bu  grafika,  tovush,  video  va  animatsiya  bilan  birgalikda  ishlash  tizimi  deb 
xisoblanadi.  Gipermatn  va  gipermedia  tizimlarining  birgalikdagi  rivojlanishi 
multimedia yо‘nalishini kelib chiqishiga olib keldi.  
80  –  yillar  oxirida  amerikalik  kompyuter  mutaxassisi  Bill  Geytsning 
"National  Art  Gallery  of  London"-  «Londonning  milliy  san’at  galereyasi»  nomli 
dasturiy  mahsulotini  birinchi  bо‘lib  yaratgan.  Bu  multimedia  dasturini  yaratishda 
turli  muhitlardan  –  tasvir,  tovush,  animatsiya,  gipermatn  va  gipermedia 
tizimlaridan foydalanilgan. 
Multimedia  texnologiyalarining  asosiy  afzalliklari  va  xususiyatlariga 
quyidagilar kiradi:  
- bitta axborot tashuvchisida katta xajmli turli ma’lumotlarni saqlash imkoniyati ( 

---

20 ta tomga yaqin matnlar, 2000 va undan xam kо‘p yuqori sifatli tasvirlar, 30 – 45 
minutli videoyozuvlar, 7 soatga teng tovush ma’lumotlari);  
-  ekranda  tasvirni  yoki  uning  ayrim  fragmentlarini  kattalashtirish  imkoniyati. 
("lupa»  rejimi  ).  Tasvirni  sifatini  saqlab  qolgan  holda  20  marotabagacha 
kattalashtirish  mumkin.  Bu  imkoniyatdan  tarixiy  xujjatlar  va  san’at  asarlarini 
prezentatsiya qilganda foydalanish mumkin;  
- tasvirlarni taqqoslash va turli dasturiy vositalar yordamida ularni qayta ishlash; - 
matnlar  yoki  turli  kо‘rgazmali  materiallarda  kerakli  joylarni  belgilash  va  ular 
yordamida  boshqa  tushuntiruvchi  ma’lumotga  ega  bо‘lish  (gipermedia  va 
gipermatn texnologiyasi); 
- Internet global tarmog‘iga ulanish imkoniyati. 
Multimedia vositalari apparat va dasturiy vositalarga bо‘linadi. 
Multimedia apparat vositalariga quyidagilar tegishli:  
-audio (nutqli) va videokiritish va axborotni chiqarish qurilmalari;  
- yuqorisifatli tovush va video platalar; 
-  videomagnitofon  yoki  videokameradan  tasvirni  о‘qiydigan  va  о‘sha 
ma’lumotlarni kompyuterga kiritadigan platalar; 
-  yuqori  sifatli  akustik  va  tasvirni  qayta  tiklaydigan  tizimlar.  Bu  tizimlar 
kuchaytirgich, tovush kolonkalari, katta hajmli video ekranlar; 
-  skanerlar  (chunki  ular  avtomatik  ravishda  kompyuterga  terilgan  matn  va 
rasmlarni kiritish imkoniga ega); 
- yuqori sifatli printer va plotterlar; 
- proyektorlar; 
- interaktiv doskalar; 2 ta guruxga bо‘linadi: 
-multimedia  amaliy  dasturlar  paketlari  (multimedia-ensiklopediyalari,  kompyuter 
uyinlari,  audio  va  video  pleyerlar)-maxsuslashtirilgan  dasturiy  vositalar  –  bularga 
professional  grafik  muxarrirlar,  3D  grafika  muxarrirlari,  tovush  muxarrirlari 
tegishli.