Tarkib Kirish Ilmiy tadqiqotlar Ilmiy tadqiqot turlari va turlari empirik, nazariy va empirik-nazariy Fanda fundamental, amaliy va tadqiqot loyihasi Qidiruv, tanqidiy, takomillashtirish va ko'paytirish turlari Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar

2. Ilmiy tadqiqot turlari va turlari


Ilmiy tadqiqot - bu:Nazariy empirik
Nazariy-empirik
Ularning tabiatiga ko'ra, tadqiqotlarni ajratish mumkin
Asosiy
Qo'llaniladi
Tadqiqot va ishlanma
Monodisiplinar va fanlararo
Analitik va murakkab
Tadqiqot maqsadiga ko'ra:
qidiruv tizimlari
Tanqidiy
aniqlashtirish
Ko'paytirish


2.1 Fanda empirik, nazariy va empirik tadqiqotlar

Empirik va nazariy tadqiqotlar mavjud:

Nazariy darajatadqiqot bilishning mantiqiy usullarining ustunligi bilan tavsiflanadi. Bu darajada mantiqiy tushunchalar, xulosalar, qonunlar va fikrlashning boshqa shakllari yordamida olingan faktlar tekshiriladi, qayta ishlanadi. Bu yerda o'rganilayotgan ob'ektlar aqliy tahlil qilinadi, umumlashtiriladi, ularning mohiyati, ichki aloqalari, rivojlanish qonuniyatlari tushuniladi. Bu darajada hissiy bilish (empirizm) mavjud bo'lishi mumkin, lekin u bo'ysunadi. Nazariy bilimning tarkibiy qismlari muammo, gipoteza va nazariyadir.
Muammoyechish usullari noma’lum yoki to‘liq ma’lum bo‘lmagan murakkab nazariy yoki amaliy muammodir. Rivojlanmagan va rivojlangan muammolarni farqlang.
Rivojlanmagan muammolar quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:
1) ular ma'lum bir nazariya, kontseptsiya asosida vujudga kelgan;
2) bu qiyin, nostandart vazifalar;
3) ularning yechimi bilishda yuzaga kelgan ziddiyatni bartaraf etishga qaratilgan;
4) muammoni hal qilish yo'llari noma'lum.
Rivojlangan muammolar ularni hal qilish bo'yicha ko'proq yoki kamroq aniq ko'rsatmalarga ega.
Gipoteza- bu bir qator omillar asosida ob'ektning mavjudligi, bog'liqligi yoki hodisaning sababi to'g'risida xulosa chiqariladigan taxmin bo'lib, bu xulosani to'liq isbotlangan deb hisoblash mumkin emas. Gipotezaga bo'lgan ehtiyoj fanda hodisalar o'rtasidagi bog'liqlik, ularning sabablari noaniq bo'lganda, garchi ulardan oldingi yoki ularga hamroh bo'lgan ko'plab holatlar ma'lum bo'lsa-da, hozirgi zamonning ba'zi xususiyatlariga ko'ra, o'tmishning rasmini tiklash kerak bo'lganda paydo bo'ladi. , o'tmish va hozirgi kunga asoslanib, hodisaning kelajakdagi rivojlanishi haqida xulosa chiqaring.
Gipotezaning o'zi ma'lum bir ta'sirni keltirib chiqaradigan sabab, o'rganilayotgan ob'ektlarning tuzilishi va strukturaviy elementlarning ichki va tashqi aloqalarining tabiati haqidagi taxminni tekshirish va isbotlashni talab qiladi.
Ilmiy gipoteza quyidagi talablarga javob berishi kerak:
1) u asos bo'lgan faktlarga muvofiqligi;
2) empirik sinovdan o'tish, kuzatish yoki eksperimental ma'lumotlar bilan solishtirish (tekshirib bo'lmaydigan farazlar bundan mustasno);
3) mavjud ilmiy bilimlar bilan muvofiqligi;
4) tushuntirish kuchiga ega bo'lish, ya'ni uni tasdiqlovchi ma'lum miqdordagi faktlar, oqibatlar gipotezadan kelib chiqishi kerak. Eng ko'p faktlar kelib chiqadigan gipoteza ko'proq tushuntirish kuchiga ega bo'ladi;
5) soddalik, ya'ni unda hech qanday o'zboshimchalik bilan taxminlar, sub'ektiv qatlamlar bo'lmasligi kerak.
Ta'riflovchi, tushuntiruvchi va bashorat qiluvchi farazlar mavjud. Ta'riflovchi gipoteza - ob'ektlarning muhim xususiyatlari, o'rganilayotgan ob'ektning alohida elementlari o'rtasidagi munosabatlarning tabiati haqidagi taxmin.
Izohlovchi gipoteza sabab-oqibat munosabatlari haqidagi farazdir. Bashoratli gipoteza - bu o'rganilayotgan ob'ektning rivojlanish tendentsiyalari va qonuniyatlari haqidagi taxmin.
Nazariyamantiqiy umumlashtirilgan bilim, voqelikning ma'lum bir sohasini adekvat va yaxlit aks ettiruvchi bilimlarning kontseptual tizimi.
U quyidagi xususiyatlarga ega:
1. Nazariya ratsionallik shaklidir
aqliy faoliyat.
2. Nazariya ishonchli bilimlarning yaxlit tizimidir.
3. U nafaqat faktlar yig’indisini tavsiflaydi, balki ularni tushuntiradi, ya’ni hodisa va jarayonlarning kelib chiqishi va rivojlanishini, ularning ichki va tashqi aloqalarini, sabab va boshqa bog’liqliklarini va hokazolarni ochib beradi.
4. Nazariyada keltirilgan barcha qoida va xulosalar asosli va isbotlangan.