|
15-bob
UZUN BIR KECHA
Oy yorug'ida odam siyrak bo'lgan ko'chada jimgina ketardilar.
Jin kutilmaganda o'z atrofida to'xtovsiz aylana boshladi.
So'ngra birdan to'xtadi va vaqt yo'qotmay Kendinga o'girilib:
- Yur ketamiz, seni bir ajoyib yerga olib boraman, - dedi.
Kendin nima boʻlganini tushunib yetmay turib, yotoqda uxlab
yotgan bir ayolning oldida paydo bo'lib qoldi. Jin Kendinga
ayolni ko'rsatib:
- Nima qilyapti?, - dedi.
Kendin oʻylab ham oʻtirmay javob qaytardi:
- Tabiiyki, uxlayapti!...
- Seningcha qachon turadi?, - deb so'radi Jin bu safar.
Kendin bu oddiy savollardan Jinning maqsadi boshqa
ekanligini angladi. Derazadan tashqariga qaradi. Hammayoq
oppoq edi. Tunning qoq yarmi, qishning o'rtasi edi.
- Quyosh chiqqanda uyg'onar har holda, - dedi Kendin quyosh
bilan baravar uyg'onish Jin uchun muhimligini inobatga olib...
Jin derazaga yaqinlashdi, pardani ochib, osmonga qaradi va:
- Agar quyosh chiqmasa-chi?, - deya soʻradi.
- Qanaqasiga?! - dedi Kendin bunday ehtimolni rad
etayotganini sezdirib.
Jin ovozini biroz ko'tarib:
- Agar Quyosh chiqmasa-chi?, - deya savolini takrorladi.
110
Kendin bu savollardan charchadi, Jinning mazah qilayotganini
sezib, javob bermadi.
So'ngra Kendin va Jin bir-biridan achchigʻlangan ikki goʻdak
kabi uzoqdagi ikki burchakdagi ikkita alohida o'rindiqqa o'tirib
kuta boshladilar...
Bir necha soatlardan keyin ayol uyg'ondi va kiyina boshladi. U
kiyinarkan, Kendin derazadan tashqariga qaradi. Tashqari
qorong'u edi. Ayol tashqariga chiqish maqsadida eshik tomon
yo'nalgan payt Kendin so'radi:
- Qayerga ketyapti?
- Ishga..., - dedi Jin kulimsirab.
- Qanaqa ish ekan bu kechaning yarmida, tonggacha hali bor-
ku?
Kendin ayolning ham sirli ekanligi haqida o'ylashni boshlagan
payt Jin masalaga oydinlik kiritib:
- Qasam ichamanki, agar Quyosh chiqishini kutsa edi, eng kam
3 oy uxlashi kerak edi, - dedi.
Shundan so'ng Kendin bu yerlar qutb ekanligini tushundi.
Ayolning ortidan birin-ketin tashqariga chiqdilar. Barcha
uylarning chiroqlari yona boshladi. Ishxonalar ham allaqachon
ochilgan edi. Insonlar kechaning qorong'usida xuddi kunning
qoq yarmidagidek ishlardilar. Maktabga ketayotgan
o'quvchilar, xizmat ulovlari, avtobuslari va boshqa hayotiy
jarayonlar... Kendin yarim tunda qaynayotgan hayotni
kuzatarkan, Jin gapida davom etdi:
- Yarim tun boʻldi, endi uxlayman!, degan ham sensan, do'stim.
Bu yerda "Yarim tun" tushunchasi yo'q. Yana ham to'g'rirog'i
111
"Tun" tushunchasining o'zi yo'q... Tun boʻlmagan hududda
yashashlariga qaramay bu insonlar oʻrtacha uyqu soatidan ham
kam uxlaydilar. Bir qancha olimlar buning sababini havoning
tozaligi bilan bog'laydilar. Buni "Qutb havosi toza bo'lganligi
uchun insonlar oz uxlaydilar" deb izohlaydilar. Holbuki,
bunday emas.
Kendin quturgan filni ko'rganday hayratga tushdi. Faqatgina
eshitardi.
- Sen ham hozir bu yerda yashashni boshlasang, bir necha
uyqusiz kechadan so'ng, uyqu tartibingni o'zgartirishga ehtiyoj
sezarding va tun bo'yi uxlashga harakat qilmasding. Uyqudan
faqat yetarlicha hordiq chiqarganingdan so'ng uyg'onarding. 3
yo 4 oylik kunduz davrida esa holat yana ham qiziq bo'lardi.
Uxlash uchun tunni kutmasding. Ishdan qaytgach, uyqung
kelishi bilan uxlarding. Buning natijasi o'laroq sen ham o'rtacha
uyqu soatidan kamroq uxlarding. Shunday qilib bu yerda tun
yoki kun sen bilgan tushunchalarga mos kelmagani uchun
insonlar bu safsatalarga bog'lanib qolmaganlar. Sen ekvator
deb ataydigan, dunyoni ikkiga ajratib turadigan chiziqning
yuqorisi va ostidagi tropik mintaqalar orasida joylashgan
"Ekvator mintaqasi"dagina tun uyqu vaqtining boshlanishi
deya qabul qilingan. Bundan kelib chiqadiki, inson o'ziga o'zi
kecha degan ajdarhoni yaratib olgan. Hayotini yeb bitiradigan
ajdar. Sening tunda ishlashingga toʻsqinlik qilayotgan narsa
mana shu yanglish tushunchalaring emasmi?
Kendin chuqur o'yga toldi. "Kech bo'ldi, ertaga qilarman,
kechqurun u yerga borilmaydi, kechaning xayridan kunduzning
sharri yaxshi..." va yana yuzlarcha shu kabi kecha qotillari.
112
Kendin bu yolg'onlarga qanday qilib aldanganini o'yladi. Jin
yana asl mavzuga qaytdi:
- Aqli zaif bolalar nega kechalari uxlashga qiynalishlarini endi
tushundingmi? Chunki, ular itoatkor bolalar emas. Ular
aytilganlarni diqqat bilan tinglab, so'ng amalga tadbiq
qiladigan, suratga tushayotganda esa aytilgan holatda turib
beradigan insonlarga sira o'xshamaydilar. Ya'ni, "Bolajonim,
kel bu kecha bu yerda uxla" deya o'rgata olmaganlari uchun
ham ular oz uxlaydilar. Noto'g'ri tushunchalarga ega
emasliklari uchun ham kam uxlaydilar. Shuningdek, qutblarda
ham aqli zaif insonlar bor, ammo ularni bilgan odam "Ular oz
uxlaydi", deb har xil gaplar so'zlamaydi. Qisqacha aytganda,
sening hayoting bilan bog'liq ishongan qadriyatlaringda
muammo bor. Sen bularni tagiga yetmay, odatiy qabul
qilaverishing seni yeb bitirishda davom etadi.
Hoynahoy sayr tugadi shekil Jin quyidagi savolni berdi:
- Umid qilamanki, Tuban ongning aqli zaiflar bilan bog'liq
aytgan gaplaridan allaqachon to’g’ri xulosa chiqarib olgansan.
Xo'sh, endi aqli zaiflar bilan "Dohiy" deb atalgan u
insonlarning umumiy yoki o'xshash jihatlari seningcha nima?
Kendin og'ir xo'rsingandan so'ng javob berdi:
- Ikkisi ham isyonkor va yaramas. Ikkisining ham yuragi hech
bir kenglikka sig'mas.
Kendin Tuban ong deb nomlangan bu narsa oʻzining salbiy
tomoni ekanini tushunib yetgandi. Tuban ong tinmay bahonalar
ishlab chiqaradigan fabrika kabi ishlardi. Shu onda qaror qildi.
Bundan keyin yana bahonalar o'rgatishni boshlaganida Yuksak
113
ongga murojaat qilib, Tuban ongning bu shaytoniy o'yinini
barbod qiladi.
114
Do'stlaringiz bilan baham: | 
