2.3 Madaniyat va sanat Choson davrida qolga kiritilgan buyuk madaniy muvaffaqiyatlardan biri «Xangil» koreys milliy yozuvining yaratilganidir. Qadimgi koreyslar Samguk davridan beri xitoy ieroglif yozuvidan foydalanib kelardilar, bu yozuv har doim xam koreys tilining oziga xosliklariga javob beravermas edi. Milliy yozuvning mavjud emasligi savodxonlikni cheklangan miqdordagi kishilarning imtiyozi holiga keltirib qoygan edi. Qirol Se Chjong olimlar jamoasi bilan birgalikda o’qilishi xam, yozilishi ҳam oson bo’lgan, muximi, koreys tili tabiatiga mos keluvchi yozuv yaratishga urindi va bunga erishdi xam 1446 iilda tarixdan «xangil» nomi bilan joy olgan yangi koreys yozuvi muomalaga kiritildi. Qirol milliy yozuvni keng yoyilishi uchun bu yozuvda koplab kitoblarni chop etish (ksilografiya usulida) farmonini berdi. Yangi yozuvda chop etilgan dastlabki kitoblar ««Enbi ochon ga»» («Osmonga uchgan ajdar hakida qoshiq») va «Vorin chongan jigok» («Minglarcha daryoda aks etgan oy») kitoblari edi. Xangil yozuvi juda sodda va aniq (xitoy yoki yapon yozuviga kora), unda koreys tilining barcha tovushlari va fonologik xususiyatlari juda yaxshi aks ettiriladi. Bu yozuv keyingi asrlarda eski koreys madaniyatining rivojlanishiga juda katta yordam berdi. Takidlash kerakki, Choson davlatida Shilla davrida erishilgan kitob bosish (matbaachilik) sanati yanada yuksaldi. Masalan, Koryo davlati otmishi va umumkoreys tarixiga oid qator kitoblar chop etildi. Ular qatorida «Koryosa» («Koryo tarixi»), «Tonguk txongam» («Koreya tarixining umumiy sharxi») kitoblari xam bor. Choson davrida qirollar xayoti va faoliyatini aks ettiruvchi yilnomalar (xronikalar «Siliyuk»)ni tuzish va chop etish ananasi shakllandi. Masalan, osha davrda yaratilgan hamda Chosondagi sulyulalar va qirollar haqida hikoya qiluvchi «Choson vanchja sillok» («Choson qirollari yilnomasi») kitobi bu qadimiy mamlakat tarixini organishda qimmatli manbadir. Chosonda geografiya, agronomiya, tibbiyot, texnika fanlariga oid kitoblar ham koplab chop etilgandi. Choson davrida koreys fani erishgan eng yirik muvaffaqiyatlardan biri yomgirni olchaydigan qurilmaning kashf etilishidir (1442 yil). qirol Se Chjong davrida amalga oshirilgan bu kashfiyot Evropadagidan rosa 200 yil ilgari maydonga kelgan edi. Chosonda suv soati va qum soati kashf etilgan edi. Chosonliklar otochar qurollarni (topni) bilishar, orta bichimdagi harbiy kemalarni qurishni uddalashar edi. Umuman. Choson orta asrlar Sharqining yetarli darajada rivojlagan davlati bolib, bu davrning songgi bosqichida (orta asrlar oxirida) boshqa Osiyo davlatlari kabi asta-sekin rivojlanishda orqada qola boshladi va bu hol butun Sharqning taqdirida chuqur aks etgani kabi koreys tarixida xam oz izini qoldirdi.