Тақризчилар: доцентлар Н

Шундай қилиб, тарбия жараёнининг моҳияти шундан 
иборатки, ташқи объектив бойлик ички бойлик бўлиб қолади, 
инсон онги соҳасига ўтади, кейинчалик у ҳулқ ва фаолият 
натижасига айланади. Бу ўринда ривожланиш шароитлари 
ҳал қилувчи аҳамият касб этмайди, балки ушбу шароитда 
инсоннинг ўрни, унга шахснинг муносабати ва ундаги 
фаолият характери ҳал қилувчи рол ўйнайди. 
Тарбия жараёни ўзининг табиатига кўра кўп факторли 
характер касб этади. Бу дегани шахс мактаб, оила, жамоатчилик, 
ишлаб чиқариш жамоалари ва турли воситалар таъсири остида 
шаклланади. 
Тарбия жараёни ва унга таъсир этувчи омиллар, 
фаоллик, эҳтиёж, интеллектуал ва ҳиссий бойликлар, 
фаолият, одатлар, муомала ва муносабат ўзаро бир-бирлари 

---

120 
билан боғлиқ ҳолда йўлга қўйилади. 
Хулқ регуляторлари (бошқарувчилари).
Булардан энг 
асосийлари интеллектуал ва эмоционал-иродавий фаоллик 
ҳисобланади. 
Тарбия жараёни самарадорлиги қанчалик юқори бўлса, у 
шахс эҳтиёж-мотивацион соҳасини шунчалик бойитади ва уни 
қайта қуради. Унинг интеллектуал-эмоционал иродавий 
фаоллигини ривожлантиради. 
Тарбия жараёнининг самарадорлиги шахс мотивацион-
амалий фаолиятини ҳаракатга келтира олса, онг ва фаолият 
бирлигини таъминлай олсагина юқори бўлади. 
Тарбия жараёни натижалари, одатда, бир томонлама 
характер касб этмайди. Тарбия шахсни мақсадга мувофиқ 
шакллантириш ва ривожлантириш жараёни сифатида кенг 
қамровдаги ҳолатлар билан мураккаблашади: 
- 
бола шахсига турли-туман, бевосита ва бавосита 
таъсирларнинг мавжудлиги (мактаб, оила, кўча, ноформал 
гуруҳлар, ахборот воситалари);