TARIXIY GEOGRAFIYA
Tarixiygeografiyavageografiyafanlariningbirbiridanfarqinitushuntiring.
Tarixiygeografiyavageografiyafanlaribir-birigajudayaqin fanlarhisoblanadi.Lekinshundaybo`lsaham,ma`lumdarajadabir -biridanfarqqiladi.Ya`nitarixiygeografiyafanitarixfanibilan bevositabog`liqbo`lib,dunyoning,jumladan,O`rtaOsiyotarixini yoritishdakattaahamiyatgaegahisoblanadi.Tarixiygeografiya faniibtidoiyjamoalar,qabilalar,jahonningturlixalqlarijoylashuvi, ularningko`chishjarayonlari,qadimgidavlatlarchegaralari,qadimgi savdoyo`llari,aholiningetniktarkibivaularningxo`jalikhayoti haqidabizgama`lumotberadi.
GeografiyafaniesaYerninggeografikqobig`i,uningstruktura vadinamikasi,alohidakomponentlarinihududlarbo`yichao`zaro ta`sirivataqsimlanishinio`rganadiganfandir.Qisqasiniaytganda, geografiyabizgaYerdahayotboshlangandanberiunda bo`layotgano`zgarishlar,ya`niiqlimo`zgarishlar,Yerqobig`idagi o`zgarishlarvah.k.haqidama`lumotberadi.
Tarixiygeografiyaningmanbalariqaysilar?
Tarixiygeografiyauchunqimmatlimanbalarga–aholi ro`yxatlari,xo`jalikhisob-kitobdaftarlari,yilnomalar,qadimgi geografiyagaoidkitoblarkiradi.Bundantashqaritarixiygeografiya uchunarxeologik,toponimik,antopologikmanbalarhamjuda muhimhisoblanadi.
Tarixiygeografiyagaoidilkyirikasar–“Qadimgidunyoatlasi” edi.UniXVIasrning2-yarmidaaflamandgeografiA.Ortemey yaratgan.UasaridazamonaviydunyoAtlasinikeltirganedi. Shuningdek,uningishiniLeydenuniversitetiproffessoriKlyuver davomettirgan.Utarixiygeografiyabo`yicha2tanomdorasar– qadimgiItaliyavaqadimgiGermaniyatarixiygeografiyasiniyozdi.
Tarixiygeografiyaningvazifalarinimalardaniborat?
Tarixiygeografiyafaniningvazifasi-dunyoningqadimgitarixi, aholisihaqida,ularningxo`jaligi,iqtisodi,ijtimoiy-siyosiyhayoti haqida,tumanlardagiishlabchiqarishningturlidavrlardao`sishi haqidagima`lumotlarnianiqlashtirish,tarixiymuhimvoqeahodisalarnibo`libo`tganjoylarini,geografikshart-sharoitlarini o`rganishdir.
Tarixiykartografiyaningvazifalarinimalardaniborat?
Kartografiya–tabiatvajamiyatdagivoqea-hodisalarning tarqalishini,ularningbirgalikdao`zarobog`liqliginikartografik tasvir-obrazlibelgimodellarvositasibilantasvirlashnivatadqiqot qilishnio`rgatuvchifandir.
Tarixiykartografiyaesailmiyfanlardanbiribo`lib,vazifasi bizgatarixiyvoqealarbo`lganjoylar,muhorabalarbo`lganjoylar, milliyozodlikharakatlariyoxudqo`zg`olonlarharakatinixaritava atlaslaryordamidao`rgatishdir.
Xaritalarmashtabigako`raqandayturlarga bo`linadi?
Xaritalarmashtabigako`rauchgabo`linadi:
Yirikmashtab–1:200000vaundanyirik;
O`rtamashtab–1:300000dan1:1000000gacha;
Kichikmashtab–1:1000000dankichik.
Engqadimgixaritalarqayerlardantopilgan?
Engqadimgixaritalarg`orlardevorlari,suyaklar,loy taxtachalarga,papirus,pergamentvaboshqanarsalargayozilgan.
Ibtidoiyjamoadavridayoqinsonilkkartalarniyarataboshlagan. Masalan,geografFritsRedniger“Shveysariyadagitarixdanavvalgi kartografikrasmlar”nomliasaridaShveytsariyadagig`orlardan topilgan2tasuyakplastinasinio`rganishnatijasida,plastinalardagi tasvirlaro`shajoygaoidasosiyyo`llartasvirlanganliginiyozadi.
Bizgachayetibkelgankartografiktasvirlarm.avv.III-IImingyilliklargaoiddir.UlarorasidashimoliyItaliyaningKamonikavodiysidan topilganbronzadavrigaoidkartografiktasvirlardadalalar, so`qmoqlar,irmoqlarvasug`orishkanallariaksettirilgan.
BundantashqariengqadimgixaritaBobildayaratilgan,degan qarashlarhammavjud.Bobilliklarxaritlarniloytaxtachalarga tushirishgan.Qadimgixitoyliklarhamxaritalardanfoydalanganligi haqidama`lumotlarbor.UlarxaritalardanBuyukIpakyo`lida foydalanishgan.Bungaqo`shimchatarzdaaytishimizmumkinki, qadimgiyunonlar,rimliklar,falastinliklar,finikiyaliklardengiz safarlaridaaynanxaritalardanfoydalanishgan.
2-Topshiriq.
Tarixiygeografiyaningbo`limlari
|
Aholishunoslik tarixiy geogafiyasi
|
Tarixiyiqtisodiy geografiyasi
|
Siyosiytarixiy geografiyasi
|
Bubo`limYer
sayyorasining tarixini o`rganadi.U paydobo`lgandanberiko`plab o`zgarishlaryuz berdi.Jumladan, dastlabqit`alar birbutun bo`lgan, keyinchalik6ga bo`linibketadi,
|
Bubo`limham muhimqismlardanbiribo`lib, bubo`lim
qabilalar,turli xalqlarning joylashuv,aholiningsoni,uning milliytarkibi, aholiningpunktlari,ularning nimabilan shug`ulla-
|
Bubo`limalohadatumanlarning ishlabchiqarishningturlidavrlaridao`sishiva kamayishi
haqida,xo`jalik hayotidanimalar yetishtir-gani, qaysidavrda qurg`oqchilik oqibatidaocharchilikbo`lgani,
|
Bubo`limO`rta Osiyoningeng qadimgitarixi, davlatlarning ichkivatashqi
chegaralari, shaharva
qal`alarning joylashuvi,muho rabalar,qo`zg`alonlar,milliy ozodlikharakatlari,harbiyyurish
|
-
yokibo`lmasam iqlimo`zgarishla -riniolaylik,dastlabhavoissiq bo`libodamlar bemalolhayot ke-chirishga, keyin-chalik
Buyukmuzlash oqibatida ko`plabtirik mavjudotlaryo`q bo`libketdi.BundantashqariYer -ningrelefi,landshaftio`zgardi, vulqonlar,okeanlarning,tog`larningvujudgakeli
-shi, o`rmonlarning qisqarishi,suv o`zanlaringing o`zgarishiyuz berdi.Bularning barchasi insongata`sir etmasdan qolmadi.Aynan bularninginson zotigata`siri bo`l-ganiuchun bubo`limtarixiy geografiyafan
dasturigakiritilgan.
|
nishgani, aholiningturli davrlarda kamayishiva ko`payishi haqida ma`lumot beradi.
|
bundantashqari soliqtizimi haqida ma`lumot beradi.
|
-laryo`llarihaqida,siyosiy-ma`muriy
bo`linishlar, tarixiyvoqeahodisalarhaqida ma`lumot beradi.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |