“Tarixi anbiyo va hukamo”da mursal paygʻambarlar tavsifi

Ibrohim, Ismoil, Ya’qub, Yusuf, Dovud, Sulaymon va Iso kabilarning

faoliyatidan hikoya qilingan. Misol uchun:

Odamniki, haq lutf ila mavjud etti,

Majmuʼi mulk xayligʼa masjud etti.

Oxir tanidin ruhni manqud etti,

Ul navʼki, nobud edi, nobud etti5.

Ikkinchi qismda Luqmoni Hakim, Fishog‘urs, Suqrot, Aflotun,

Aristotilis, Buzurjmehr va boshqa hakim – faylasuflar haqida muxtasar so‘z yuritilgan.

Misol uchun:

Luqmonniki baʼzi dedilar paygʼambar,

Baʼzi dedilar hakimi pokiza siyar.

Uch ming yashabon bu dayrni qildi maqar,

Ming muncha ham oʼlsa, qilgʼuluqdur bu safar6.

“Asarning payg‘ambarlarga bag‘ishlangan qismida qismida Yusuf

a.s. zikrining avvalida o‘zining ijodiy niyatini ifoda etib, “umr omon

bersa, turk tili bila… bu qissa nazmin ibtido qilib, intihosiga yetkurgay”, - deb ham yozadi. Ammo bu nazmiy qissa yozilmagan”

“Tarixi anbiyo va hukamo asari” Alisher Navoiyning payg‘ambarlar va olimlar haqida nihoyatda chuqur bilimga ega ekanligini

namoyish etadi. Ulug‘ mutafakkir bu sohadagi bilimlarini bayon etish bilan, o‘tgan buyuk siymolar haqida hikoya qilish, ularning hikmatomiz so‘zlarini keltirish bilan yoshlarni komil inson bo‘lib yetishuvlari lozimligini uqtirganday bo‘ladi. Shunisi diqqatga sazovorki, asarda

tilga olingan shaxslar – payg‘ambarlar ham, hakim-faylasuflar ham Sharq va G‘arbga mansub ulug‘ siymolardir. Demak, Alisher Navoiy

asarda umuminsoniy qadriyatlar haqida so‘zlaydi va ulardan bahramand bo‘lishga da’vat etadi.

Kitobning diqqatga sazovor jihati shundaki, Alisher Navoiy

barcha dinlar payg‘ambarlariga birdek hurmat va ehtiromda bo‘lgan.

Masalan, “Dovud binni Isho” – “Dovud Ishoning o‘g‘li” hikoyasida

Dovud payg‘ambar haqida quyidagilarni bayon qiladi:

Dovud binni Iysho a. s. Yahudo avlodidindur. Аning zikri ijmoli

bila oʼtti. Juzviy tafsil zarurdur. Аshmuil a.s. zikri dogʼi aning zikrida