Tarixdan hikoyalar umumiy o‘rta ta ’lim maktablarining

0 ‘rta  Osiyoda ta’lim. 
0 ‘rta  Osiyoda,  shu jum- 
ladan,  bizning  yurtimizda  barcha  zamonlarda 
Yan Amos Komenskiy.
 
bolalarning ta ’lim-tarbiyasiga  katta  e’tibor bilan 
qaralgan.  Maktabda  bolalarga  xat-savod  o ‘rgatish bilan bir  qatorda 
ularning  axloqiy va jismoniy tarbiyasiga  ham katta  e ’tibor berilgan. 
Buni xorazmlik bobomiz Zardushtning  «Tarbiya hayotning eng muhim 
tayanchidir»  degan  hikmatli  so‘zi  ham isbotlaydi.
1  0 ‘TIL.  -   Т.:  «УзМЭ».  2007.  3-jild.  245-bet.
79

---

VIII 
asrda  arablar  yurtimizni  egallagach,  arab  alifbosi joriy  etildi. 
Masjidlar qoshida  maktablar ochildi.  Maktablarda  o ‘qish arab  yozuvi 
asosida  olib  borildi.  0 ‘g‘il  va  qiz  bolalar  uchun  alohida-alohida 
boshlang‘ich ta’lim maktablari ochildi.  Ular 
maktabxona
 deb  atalgan. 
0 ‘g‘il bolalar maktablarining  ko‘pchiligi masjidlar qoshida,  qiz bola­
lar  maktablari  esa  muallima  ayollarning  uylarida  ochilgan.  0 ‘g‘il 
bolalarni  o‘qitadigan  erkak muallim domla,  qiz bolalarni  o‘qitadigan 
ayol  muallima  esa  otinoyi,  otinbibi,  bibiotin,  bibixalifa  deb  atalar  edi. 
Bolalar  maktabxonaga  5—6,  b a ’zan  6—8  yoshidan  qabul  qilingan. 
0 ‘qish  m uddati  5—8  yil  davom  etgan.  M aktabxonalarda  bolalar 
o ‘qish-yozishga  o ‘rgatilgan  va  m adrasalarga  o ‘qishga  kirishga 
tayyorlangan.
Qorixona. 
0 ‘qish-yozish malakasini hosil  qilgan,  yod  olish qobili- 
yati  kuchli,  ovozi  nihoyatda  ta ’sirli  o ‘g‘il  bolalar  10  yoshidan 
qorixonalarda  qabul  qilingan.  Qorixona  o‘quvchilari,  asosan,  Qur’oni 
karimni yod  olganlar va uni  qiroat bilan  o‘qishni  o‘rganganlar.  Ular- 
ga  qiroati  kuchli bo‘lgan  qorilar dars berishgan.  Qiroatxonada  o‘qish 
3—4  yil  davom  etgan.  So‘ng bo‘lajak  qorilar  im tihon  topshirganlar. 
Eng  iqtidorli  o ‘quvchiga  «qorilar  qorisi»  unvoni berilgan.  Shundan 
so‘ng ular xalq va din yo‘lida xizmat qilishgan.  Xohlaganlari madrasada 
o‘qishni  davom ettirgan.
Madrasalar,  asosan,  davlat boshqaruvi xizmatchilari  hamda  diniy 
ulamolami tayyorlagan.  Yurtimizda dastlabki madrasa X asrda  Buxoro 
shahrida  ochildi.  Madrasalarda  o‘qish  talabalarning  iqtidoriga  qarab 
7—12  yil  davom  etgan.
Madrasa  o ‘qituvchilari 
mudarrislar
  deb  atalgan.  Madrasalarda 
talabalarga  diniy  bilimlardan  tashqari  astronomiya,  matematika, 
tibbiyot,  kimyo,  geografiya,  tarix,  adabiyot,  xattotlik,  musiqa,  axloq 
va  notiqlik  san’ati,  tijorat  kabi  fanlardan  saboq berilgan.