Tarixdan hikoyalar umumiy o‘rta ta ’lim maktablarining

Gullab-yashna, g o ‘za l Sug‘diyona,
Biz shu Vatan o ‘g ‘lonlarimiz.
Sen uchun bizlar parvona
Senga qurbon b o ‘Isin jonimiz-
Spitam en boshchiligidagi qo ‘zg‘o- 
lonchilar dastlab M arokanda shahrida 
qoldirilgan Aleksandr qo‘shinini tor-m or 
etib shaharni egalladilar. Buni eshitgan 
Aleksandr Spitamen qo‘zg‘olonini bostirish 
uchun katta qo‘shin yubordi. Biroq Spi­
tam en ularni ham tor-m or keltirdi.
Endi Aleksandrning o‘zi katta qo‘shin 
bilan kelib, Marokandani qattiq iskanjaga 
oldi. Og‘ir janglarning birida Aleksandr
Spitamen.

---

hatto yarador ham bo ‘ldi. Shunday bo ‘lsa-da, yaxshi harbiy ta ’lim 
olgan Aleksandr qo‘shinining qo‘li baland keldi.
Oqibatda Spitamen chekinishga majbur bo‘ldi. Bosqinchilik urushi 
davomida Aleksandr yurtimizni bo‘ysundirish oson emasligini tushu- 
nib yetdi va boshqa usulni qo‘lladi.
U dastlab Spitamenga, agar qo‘zg‘olonni to‘xtatsa, unga Sug‘diyona 
hokimligini in’om etmoqchi ekanligi haqidagi xabarni yubordi. Biroq 
Spitamen Vatanini sotishdan ko‘ra o ‘limni afzal ko‘rib rad javobini 
berdi.
Endi, Aleksandr hiyla-nayrang yo‘liga o ‘tdi: «Spitamen yo‘q 
qilinishi kerak! — deb o ‘ylardi Aleksandr. — Iloji boricha tezroq! 
Butun Osiyoni oyoqqa turg‘azmasidan burun yo‘q qilinishi kerak. 
Ammo qanday qilib? Axir bu «quturgan Qoplon»ni minglab jangchi- 
lar izm a-iz quvlayotgan b o ‘lsa-da, hech qanday kuch uni yenga 
olmayapti-ku. Kuch bas kelmadimi, demak, makr bas keladi! Nahotki 
«quturgan Q oplon»ning qo ‘shini orasida birorta «chiyabo‘ri 
topilmasa?!»
Y urtdoshlari Spitam enni Qoplon deb atashardi. Unga bunday 
nom berilishiga uning qoplon terisini ustiga yopib yurishigina 
em as, balki qoplondek dovyurak va chaqqonligi ham sabab 
bo‘lgan.
Shu tariqa Aleksandr Vatan xoinlaridan foydalanishga qaror qildi 
va bunga erishdi. Aleksandr Spitam enni xoinlar yordam ida hiyla- 
nayrang yo‘li bilan yengdi. Bu voqea m iloddan avvalgi 328-yilda 
yuz b e rd i.1 Sug‘diyonaliklar Spitam enni katta izzat-ikrom bilan 
dafn etdilar.
Spitamen halok bo‘lsa-da, bosqinchilarga qarshi xalq kurashi yana 
bir yil davom etdi. Ozodlik qo‘zg‘oloni yengilgan bo‘lsa-da, u Vatan 
o‘g‘lonlarining mardligini, jasoratini namoyon etdi.
Aleksandr yurtimizni o ‘ziga tobe qilishga erishdi. Biroq bu unga 
juda qimmatga tushdi.
U yangi urushlarga tayyorgarlik ko‘rish paytida bezgak kasaliga 
chalinib, 33 yoshida vafot etdi. Aleksandrning vafotidan so‘ng u asos 
solgan davlat ham parchalanib ketdi.
1 0 ‘zM E. - Т.: «УзМЭ». 2004. 8-jild. 43-bet.