Tarix va falsafa kafedrasi fan va texnika tarixi

Mexanika
Sanoat va transportning, shuningdek, moddiy ishlab chiqarishdagi boshqa tarmoqlarning talabi oshib borishi bilan, bu davrda, nazariy, tatbiqiy mexaniqa tez taraqqiy topdi. Mexaniqa fizikaning termodinamika, optika va boshqa bo’limlari bilan chambarchas bog’liq holda rivojlandi. J.L. Lagranjning asarlari, ayniqsa, uning «Analitik mexaniqa»si (1788) XIX asrning birinchi choragida mexaniqa sohasida qo’lga kiritilgan yutuqlardan bo’ldi. Bu davrda mexa-nikaning eng xarakterli xususiyati bir tomondan, uning ma-tematikaga yaqinlashganligi bo’lsa, ikkinchi tomondan, amaliyot bilan tobora mustahkam borishi edi. Sanoat va transport tex-nikasi, shuningdek, harbiy ish tez taraqqiy qilgan XIX asr-dinamikaning, ya’ni jismlar harakatini shu jismlarga ta’sir qiluvchi kuchlar bilan bog’liq holda o’rganuvchi fanning g’oyat katta muammolarini ishlab chiqish davri bo’ldi.
Mexanizm va mashinalar kinematikasiga oid masalalarni, quruqlik va suv transnporti vositalari mexaniqasiga oid masalalarni o’rganish avj oldirib yuborildi. O’z shaklini o’zgartira oladigan jismlar mexaniqasi sohasida ham ko’pdan-ko’p tekshirishlar o’tkazildi. Elastiklik nazariyasini materiallar qarshiligi nazariyasining va gidromexaniqa hamda gidravlika masalalarining ishlab chiqilishi ana shu tekshirishlar jumlasiga kiradi. Aeromexanika (aerostatika va aerodinamika) ham ko’rib chiqilayotgan ana shu davrda paydo buldi.
XVIII asrning so’nggi o’n yilliklari bilan X1X asrning birinchi choragida tarkib topdi. Fransiyada XUSH asrning oxiridayoq mexanizmlar nazariyasi mustaqil fan bo’lib qoldi. 1781 yilda Sharl-Ogyust Kulonning (1736-1806) “Oddiy mashinalar nazariyasi» nashr etildi.
Monj va uning safdoshlari politexnika maktabi tashkil qilgach, bu maktabda Monjning taklifiga binoan, ilmlar nazariyasidan maxsus kurs joriy qilindi. Tatbiqiy mexaniqa XIX asrning birinchi choragidl fan sifatida uzil-kesil tashkil topdi 20-yillarda Jan-Viktor Ponseli (1788-1867) «Mexaniqa kursining mashinalarga tatbiqi” hamda “Sanoat fizika va eksperimental mexaniqaga muqaddima» degan muhim asarlarini nashr ettirdi. Mexanizmlar nazariyasi P. L. Chebishev (1821 —1894) asarlarida ayniqsa to’la rivojlantirildi. Oliy matematika va nazariy mexaniqa sohasining ajoyib novatori bo’lgan . Chebishev bu fanlarni ishlab chiqarishga tatbiq etishning ham yangi yo’llarini qidirib topdi. Uning «Parallelogrammlar nomi bilan mashhur mexanizmlar nazariyasi» degan tadqiqotlari jahon fanida alohida bir davrni tashkil etdi.