Tarix” kafedrasi “tarbiya” fanidan

Oilada erkakning masuliyati alohida qayd qilingan. Alloh taolo erkak kishini ruhiy va jismoniy jihatlari bilan ayoldan farqli ularoq uni oila rahbari bulishga mos holda yaratgan. Oila qurish va uni nafaqa bilan taminlash, osoyishtaligini saqlash va bu yuldagi barcha sarf-harajatlar erkakning zimmasidadir. Alloh taolo erkak kishiga oiladek muqaddas qurgonga rahbarlik qilish vazifasini yuklab, uziga yuklatilgan vazifalarni sidqidildan ado etishga buyurishi bilan birga bunday oilalarning bakhtli bulishlariga ham yul kursatadi. Alloh taolo Quroni karimda shunday deydi:
yani: “Erkaklar hotinlar ustidan (oila boshligi sifatida doimiy) qoim turuvchilardir. Sabab- Alloh ularning ayrimlari (erkaklar)ni ayrimlari (ayollar)dan (bazi khususiyatlarda) ortiq qilgani va (erkaklar uz oilasiga) uz mol-mulklaridan sarf qilib turishlaridir” (Niso surasi 34-oyat).
Erning uz hotini oldida ham ijtimoiy, ham jismoniy, ham moliyaviy burchi mavjud. Alloh taolo marhamat qiladi: yani: “…Ular bilan tinch totuv turmush kechiringiz…” (Niso surasi 19-oyat).
Darhaqiqat, Islom dini uz ayollariga nisbatan yakhshi munosabatda bulgan erkaklarni insonlarning eng yakhshisi qatoriga qushadi. Bu khususda Paygambarimiz sallollohu alayhi vassallam bunday marhamat qilganlar:
yani: “Sizlarning ichingizda eng yakhshingiz uz ahli ayoliga nisbatan yakhshi munosabatda bulganingizdir. Men esa uz ahlimga sizlardan kura yakhshiroq munosabatdaman” (Imom Termiziy rivoyati).
Albatta, har tukisda bir ayb deganlaridek, inson zoti aybu nuqsonlardan holi emas. Shunday ekan, erkaklarga uz ayollarining ayblarini berkitib, oilaning bardavom va bakhtiyor bulishini kuzda tutgan holda ularga vaqti-vaqti bilan pandu nasihat qilib turishligi lozim buladi.
Paygambarimiz sallollohu alayhi vassallam marhamat qiladilar:
yani: “Hech bir mumin hech qaysi mumina ayolini yomon kurmasin. Agar uning hulq atvoridan birini yoqtirmasa, boshqa hulqini yoqtirishi mumkin” (Imom Muslim rivoyati).
Erkak kishining eng katta burchi uz qaramogidagilarning uzgalarga qaram bulib qolishiga yul quymasligidir. Darhaqiqat, erkaklarning zimmasiga ahli ayol nafaqasi farzdir. Bu khususda Rasululloh sallollohu alayhi vassallam hadislarining birida: yani: “Kishi uz qaramogidagilarini nafaqasiz tashlab quyishi uning qattiq gunohkorligiga kifoya qiladi” (Abu Dovud rivoyati), deya marhamat qilganlar.
Ming afsuslar bulsinki, hozirgi kunda bazi bir oila boshliqlari ayni shu masalada uz vazifalarini unutib quymoqdalar. Hatto bazilari oriyatsizlik bilan uz juftu halollarini uzga yurtlarga borib ishlab pul topib kelishga majburlayotganliklari va ayolini topgan maoshiga kun kechirayotganliklari ham malum bulmoqda. Bunday holatlarni paydo bulishi achinarli holdir.
Rasululloh sallollohu alayhi vassallam erkaklarga murojaat qilib, bunday dedilar:
yani: “Ayollarni haqlarida Allohdan qo’rqinglar”-dedi. Shunda sahobalar Rasululloh sallollohu alayhi vassallamdan suradilar: “Zimmamizda ayollarimizni qanday haqlari bor?” On hazrat aytdilarki: “Eganingizda uni ham edirmogingiz, yuziga urmaslik, qabih suzlar bilan haqorat qilmaslik, arazlashganda uydan chiqmagan holda urinni boshqa qilib yotmoqlik”, (Abu Dovud rivoyati) -dedilar.
“Bir kishi Umar ibn Khattob roziyallohu anhunikiga uz jufti halolining badhulqligidan shikoyat qilib keldi. Uning darvozasi oldida chiqishini kutib turdi. Birdan ichkaridan Umar (roziyallohu anhu)ning khotini unga til chuzayotganini, unga nisbatan qattiq-quruq gaplar aytayotganini eshitib qoldi. Umar (roziyallohu anhu) sukut saqlar, ayoliga gap qaytarmas edi. Haligi kelgan kishi ortiga qaytdi. Ichida: “Muminlarning amiri bula turib, shiddat va salobatda dong taratgan bula turib, Umarning holi shu bulsa, men khafa bulmasam ham bular ekan”, -dedi. Umar (roziyallohu anhu) chiqib, uning qaytib ketayotganini kurdi va oldiga chaqirdi-da: “Menda nima ishing bor edi?” -dedi.
“Ey mo’minlarning amiri! Men jufti halolimning badhulqligidan, tilining yomonligidan shikoyat qilgani kelgan edim. Sizning jufti halolingiz ham ushanday ekanini bilib, “Muminlar amirining uz ayoli bilan holi shu bulsa, menga nima bulibdi”, deb ortimga qaytdim”, -dedi.
Shunda Umar (roziyallohu anhu) unga qarab shunday dedi:
“Hoy birodar! Men uning menda haqqi borligi uchun chidayman. U mening taomimni pishiruvchi, nonimni yopuvchi, kiyimlarimni yuvuvchi, bolalarimni emizuvchidir. U bilan qalbim haromdan taskin topadi. Shuning uchun uning gaplariga va qilmishlariga chidayman”.
“Ey mo’minlarning amiri! Mening jufti halolim ham shunday”, -dedi haligi kishi.
“Bas, unga nisbatan chidamli bul, ey birodar, bu qisqa muddatdir”, -dedi Umar roziyallohu anhu.
Farzandlarni odatda onalar emizib, tarbiya qiladilar. Moddiy taminot buyicha ayol eridan uning toqati etmaydigan narsalarni talab qilishi mumkin emas. Ulamolarimiz aytadilarki, erining topganiga qanoat qilmasdan, undan yanada kuproq narsalar talab qilgan ayollar gunohkor buladilar.
Erning uz ayoliga yakhshilik qilish sirasiga uning ota-onasiga va boshqa qarindoshlariga ham yakhshilik qilishligi ham kiradi. Zotan, erning ularga yakhshilik qilishi shariatning talabidir. Ota-onaga yakhshilik qilish qanchalik ahamiyatga ega ekanini har bir musulmon kishi yakhshi biladi. Kelin uchun erining otasi ota urnida, onasi ona urnida bulganidek, kuyov uchun ham ayolining otasi ota urnida, onasi ona urnida buladi. Shuningdek. Boshqa qarindoshlar, amakilar, ammalar, togalar, kholalar va hokazolar ham.
Ayoliga bo’lgan muhabbatini sezdirish uchun er muloyim bo’lib, uning suzlariga e’tibor bilan quloq solib, hamfikr ekanini izhor qilib turmogi lozim buladi. Agar uyda ayol kishi ovqat pishirgan bulsa, yangi kiyim kiysa, biror khabar yoki qissani aytsa, er bu narsalarga etibor bilan munosabatda bulib, uz khursandligini, munosabatini bayon qilishi darkor. Ayoliga uy ishlarida yordam berib, bu sohada ham uning ogirini engil qilib turishi kerak. Chunki, Paygambarimiz alayhissalom ham ahllari khizmatida bulib, uy supuprib, uz kiyimlarini uzi yamab, quylarini soqqanlar va ummatlariga ham shunday qilishni buyurganlar. Paygambarimiz sallollohu alayhi vassallam biron marta ahli ayollariga qilgan ovqatlaridan ayb akhtarib shikoyat qilmagan ekanlar.
Risoladagi er ayoliga lutf bilan muomala qilib, uni eng chiroyli ismlar bilan chaqiradi va kamchiliklarini kechiradi.