«Tarix» kafedrasi «O‘zbekistonning eng yangi tarixi» fanidan

3.O’zbekistondagi parlament tizimi va undagi islohotlar. Huquq tartibot
organlari va sud tizimidagi o’zgarishlar.
Mustaqillik sharoitida O`zbеkiston parlamеnti. Oliy Majlisning
ko`ppartiyaviylik asosida shakllanishi. Oliy Majlisning tuzilishi, vazifalari va
faoliyati. Ikki palatali parlamеnt tuzish to`g`risidagi O`zbеkiston rеfеrеndumi.
O’zbekiston mustaqilligi e’lon qilingan paytda 1990 yil fevralda saylangan
qonun chiqaruvchi hokimiyat organi - Oliy Kengash faoliyat ko’rsatmoqda edi.
O’zbekistonda demokratik islohotlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish yo’lidan
borilib, birdaniga Oliy Kengashni tarqatib yuborilmadi. U 1990-1994 yillarda qonun
chiqaruvchi hokimiyat organi sifatida faoliyat yuritdi va o’z vakolat muddati davrida
200 ga yaqin qonun va 500 dan ortiq qarorlar tayyorladi va qabul qildi.
Oliy Majlis
 
1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasiga muvofiq Respublika parlamentining nomi Oliy Majlis deb
ataladigan bo’ldi. Konstitutsiyaning 76-moddasida "O’zbekiston Respublikasining
Oliy Majlisi oliy davlat vakillik organi bo’lib, qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga
oshiradi", deb belgilab qo’yildi. Konstitutsiyaga muvofiq bir palatali parlament -
O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisini shakllantirish tadbirlari ko’rildi. 1993 yil 28
dekabrda "O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar to’g’risida", 1994 yil
22 sentyabrda "O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi to’g’risida" qonunlar qabul
qilindi. Oliy Majlis hududiy saylov okruglari bo’yicha ko’p partiyaviylik asosida
besh yil muddatga saylanadigan 250 nafar deputatdan iborat bo’lishi belgilandi.
57

---

1994 yil 25 dekabr kuni O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga birinchi marta
erkin, demokratik va ko’p partiyaviylik va muqobillik asosda saylovlar o’tkazildi.
Har bir saylov okrugida ikki-uch nomzod, jami 700 nafar nomzod deputatlik uchun
kurashdi. Saylovchilar birinchi marta nomzodlarni tanlab olish imkoniyatiga ega
bo’ldi. Nomzodlarning birontasi ham etarli ovoz ololmagan saylov okruglarida 1995
yil 8 va 25 yanvar kunlari takroriy saylovlar bo’ldi. Oliy Majlisga 250 deputat
saylandi. Oliy Majlis 1995- 1999 yillarda ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotiga
asoslangan demokratik davlat qurishdan iborat yo’lni huquqiy jihatdan ta’minlashga
qaratilgan 10 kodeks, 2 milliy dastur, 145 qonun, 452 qaror qabul qildi. Shuningdek,
u 70 ta xalqaro shartnomani ratifikatsiya qildi, xalqaro konventsiyalarga qo’shilish
to’g’risida 58 ta qaror qabul qildi.
Ikkinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga 1999 yil dekabrda
saylovlar bo’lib o’tdi. Saylovlarda 7 ta subekt - beshta siyosiy partiya, hokimiyat
vakillik organlari va saylovchilarning tashabbuskor guruhlaridan jami 1010 nafar
nomzod qatnashdi. Oliy Majlisga O’zbekiston xalq demokratik partiyasidan 48,
"Fidokorlar" milliy demokratik partiyasidan 34, «Vatan taraqqiyoti» partiyasidan 20,
"Adolat" sotsialdemokratik partiyasidan 11, "Milliy tiklanish" demokratik