«Tarix» kafedrasi «O‘zbekistonning eng yangi tarixi» fanidan

HARAKATLAR STRATEGIYASINING ILMIY-NAZARIY ASOSLARI
1. Harakatlar strategiyasi xalqchillik, insonparvarlik, bag‘rikenglik va ezgulik
g‘oyalariga tayanadi. Ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy jarayonlarni baholash va ularga
yondashishda milliy va umuminsoniy qadriyatlar uyg‘unligining ustuvor ahamiyatga
ega ekani haqidagi nazariyaga asoslanadi.
Ma’lumki, dunyoda azaldan ikki omil kurashi, ya’ni kuchni hurmat qilish
madaniyati hamda mehrni, yaxshilikni hurmat qilish madaniyati o‘rtasida tortishuv
davom etib keladi.
2. Kuchni hurmat qiladigan madaniyat nazariyotchilari “maqsadga erishish
uchun har qanday vositadan foydalanish mumkin, chunki natija vositani oqlaydi”
degan tamoyil asosida ish tutsa, mehrni hurmat qilish madaniyati tarafdorlari esa
natijaga faqat to‘g‘rilik, haq-haqiqat va haqqoniylik orqali erishishni talab
143

---

etadi.O‘zbekiston tazyiq o‘tkaztuvchi kuchni, zo‘ravonlikni emas, o‘zaro hurmat,
mehr va do‘stlikni hurmat qiladigan, qadrlaydigan mamlakatdir. Harakatlar
strategiyasining nazariy asosini do‘stlik, tinchlik va hamkorlikni, qo‘shni davlatlar
bilan raqobatga kirishish emas, balki yaqin do‘st va hamkor bo‘lib, umumiy
muammolarni birgalikda samarali hal etishni tashqi siyosatning ustuvor yo‘nalishi
etib belgilanganida namoyon bo‘ladi.
3. Tarixni yaratuvchi kuch alohida aholi qatlami, ma’lum bir partiya yoki atoqli
arboblar, alohida shaxslar emas, balki xalq ekani Harakatlar strategiyasi uchun
muhim nazariy asos bo‘lib xizmat qiladi. Tarix xalq va uning faol, fidoyi
vakillarining mehnati, sa’y-harakatlari, ularning shu yo‘lga baxshida umri natijasida
yaratiladi. SHu boisdan ham Jaloliddin Manguberdi, Amir Temur, jadidlar,
F.Xo‘jaev, A.Ikromov, SH.Rashidov, I.Karimov singari yurtimiz mustaqilligi va
ravnaqi uchun kurashgan tarixiy shaxslar hamda mustaqillikni qo‘lga kiritish va uni
mustahkamlash yo‘lida o‘zini ayamasdan mehnat qilgan minglab zahmatkash
insonlar, ishlab chiqarish sohasi xodimlari, olimlar, yozuvchilar, rahbarlarning
mehnatiga munosib hurmat va e’zoz ko‘rsatilmoqda.
4. Harakatlar strategiyasi hayotga qat’iy ishonch va pozitiv qarash nazariyasini
ham taqozo etadi. A.Navoiy, Z.M.Bobur va boshqa ajdodlarimizning asarlarida
kelajakka yaxshilik nazari bilan qarash, hayotga shukronalik bilan yondashuv
barqaror ijtimoiy taraqqiyotni ta’minlashga xizmat qilishini, odamlarning baxtli
hayotini yuzaga keltirishi, ta’minlashi va kafolatlashini nazariy asoslab berishgan.
5. Harakatlar strategiyasi mantiqan puxta asoslangan hujjat sifatida hayotga
pragmatik yondashuv nazariyasiga tayanadi. Pragmatik yondashuv ijtimoiy-iqtisodiy
jarayonlarni aniq ijtimoiy manfaat va foydani ko‘zlab, oqilona va natijadorlik
tamoyillari negizida boshqarishning amaliyotga joriy etilishida namoyon bo‘ladi.
6. Ma’rifatning yaratuvchanlik kuchini har bir soha, kasb hamda shaxslar
faoliyatida ro‘yobga chiqarish amaliyoti va nazariyasi Harakatlar strategiyasining
ustuvor yo‘nalishlarida asoslandi va hayotning deyarli barcha jabhalariga keng joriy
etilmoqda va bu nazariya o‘zining real samarasini bermoqda.
7. Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarga preventiv (profilaktik, oldindan ko‘riladigan
tadbirlar asosidagi) yondashuv nazariyasi bugungi kunda boshqaruv jarayonida real
amal qila boshladi. Bunday yondashuv yuz berishi mumkin bo‘lgan xavf-xatarlarning
oldini olishning maqbul yo‘li sifatida tinchlikni saqlash, aholi salomatligini muhofaza
qilish, farzandlar tarbiyasida, ularning qalbi va ongini turli zararli ta’sirlardan
asrashda hushyor va ogoh bo‘lish sohalarida profilaktik yondashuv sifatida namoyon
bo‘lmoqda.
8. Barcha ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni adolat va faqat xalq manfaatlarini
hisobga olgan holda amalga oshirish nazariyasi Harakatlar strategiyasida ilk bor
davlatning ustuvor va davomli, ochiq siyosati sifatida amal qila boshladi. Adolat
tamoyili davlat va jamiyatning barcha sohalarida ustuvor ijtimoiy-ma’naviy asos va
harakatlantiruvchi kus sifatida tobora ko‘proq ko‘zga tashlanmoqda.
9. Davlat manfaatlariga nisbatan xalq va inson manfaatlarining ustuvor ekani
bilan bog‘liq nazariya “Inson manfaatlari har narsadan ulug‘” degan g‘oya asosida
amalda namoyon bo‘lmoqda.
10. Davlat va jamiyat boshqaruvida komromiss emas, ya’ni yon bosish
balki konsensus, ya’ni kelishish nazariyasiga tayanilmoqda. Ijtimoiy munosabatlarda
144

---

konsensus, ya’ni hamjihatlik, yakdillik nazariyasi odamlarining ko‘tarinki ruhiyatini
ta’minlaydigan ijtimoiy-ma’naviy muhitni barcha oila, mahalla, korxona va
tashkilotlarda shakllantirish talabi sifatida maydonga chiqmoqda va bu talab keng
ko‘lamli ijtimoiy harakatga aylanmoqda.
11. Harakatlar strategiyasini amalga oshirish avlodlararo yakdillikni
ta’minlashni taqozo etadi. YA’ni aholi turli qatlamlari, yoshlar hamda katta avlod
vakillari o‘rtasida ma’naviyat, odob-axloq, ijtimoiy ideallar talqini, Vatan taqdiri va
istiqboli masalalarida o‘zaro tushunish, avlodlararo vorisiylik munosabatlarining
amal qilishi nazariyasiga alohida e’tibor qaratilmoqda.
12. Ijtimoiy jarayonlarni o‘zaro hamkorlik asosida maqsadli
optimallashtirish, ya’ni sinergetik yondashuv nazariyasi keng qo‘llanilmoqda.
Sinergetikani hamma sohalarga nisbatan keng qo‘llash amaliyoti yo‘lga qo‘yilmoqda.
Masalan, jamiyatda sinergetika o‘zini o‘zi eng maqbul tashkil etish imkoniyati
sifatida turli muassasa va sohalararo hamkorlik tarzida ham amal qilmoqda.
13. Harakatlar strategiyasining eng muhim jihatlaridan yana biri har
beshta yo‘nalish o‘zaro uyg‘un va hamohang tarzda, bir-birini qo‘llab-quvvatlagan
holda rivojlanadi.