Tarix 9-sinf

14-BILET
1. Dashti Qipchoq haqida ma’lumot bering.
2. Doro I ning dunyo tarixidagi tutgan o‘rni haqida fikr bildiring.
3. “Ekspluatatsiya” atamasiga izoh bering.

1. Dashti qipchoq, Qipchoq dashti — Sirdaryoning yuqori oqimi va Tyanshanning g’arbiy yon bag’ridan Dnepr daryosining quyi oqimiga qadar yoyilgan dashtlarni 11-15-asrlarga oid arab va fors manbalaridagi nomi. " Dashti qipchoq " atamasini dastlab Nosir Hisrav (11-asr) qo’llagan. Bu davrda qipchoqlar Irtish daryosi sohillaridan g’arbga tomon ko’chib (1030 y.) Xorazmga qo’shni bo’lishgan va hozirgi Qozog’iston hududi, shuningdek, jan. rus dashtlarini egallashgan. Dashti qipchoq aholisi sharq manbalaiida — qipchoklar. rus solnomalarida — polovetslar, Vizantiya xronikalarida — kumanlar, venger manbalaiida kunlar deb atalgan. Dashti qipchoq 2 qism — Sharqiy va G’arbiy qismdan iborat bo’lib, Yoyiq (Ural) daryosi ularning chegarasi sanalgan. G’arbiy qism Yoyiq va Itil (Volga) daryosidan to Dneprgacha b’lgan hududdan iborat bo’lgan. 13-asrda Dashti qipchoqni mog’ullar bosib olib, tarixda Jo’ji ulusi nomi bilan mashhur Oltin O’rda davlatini baipo etganlar. Dashti qipchoqning asosiy aholisi ko’chmanchi va yarim o’troq bo’lib, chorvachilik va ovchilik, daryo va ko’l yoqalarida yashagan aholi dehqonchilik, shaharlari (Saroy Botu, Saroy Berka, O’rda Bozor, Sig’noq, Arquq) dagi aholi esa hunarmandchilik va savdo-sotiq bilan shug’ullangan. 16—18-asrlarda Movarounnahr tarixshunosligida " Dashti qipchoq " atamasi uning sharqiy qismi (hoz.Qozog’iston) ni anglatgan. 2. Doro I (mil.avv. 522-486 yillar) podsholigining dastlabki yillarida Bobil, Misr, Elam, Turon va boshqa mamlakatlarda boshlangan qo'zg'olonlarni shal- qatsizlik bilan bostiradi. Doro I itoat ettirilgan mamlakatlarda biroz osoyishtalik o'rnatgach, bn^- qator islohotlar o'tkazishga kirishadi. U mamlakatni 20 ta satraplikka — viloyatga bo'lib, ularning har biriga alohida noib tayinlaydi. Mamlakat viloyatlari o'rtasidagi aloqalarni yaxshilash uchun tosh yotqizilgan nshoh yo'llari" qurilgan. Bu yo'llar Pasargadadan mamlakatning turli burchaklariga tarmoqlanib ketgan edi, yo'llarda, bekatlar,.karvonsaroylar, korizlar qurilib, ularni otliq soqchilar qo'riqlab turgan. Erondan tashqaridagi tobe mamlakatlardan xiroj solig'i -undirilgan. Doro I Misr, Milet, Bobil, Elam, Turon va boshqa joylarda ko'tarilgan isyonlarni shafqatsizlik bilan bostirgan va isyonchilarni jazolagan. Doro I podsholigining so'nggi yillarida eroniylar Frakiya va Makedoniyani bosib olganlar, Yunonistondagi Alma va Sparta eroniylarga qattiq qarshilik ko'rsatgan. Sharqda eroniylar Hind daryosining o'rta va quyi oqimidagi yerlarni bosib olganlar. Miloddan avvalgi 486- yili Misrda eroniylarga qarshi qo'zg'olon boshlanadi. Doro I qo'zg'olonni bostirishga ulgurmay miloddan avvalgi 486- yili 64 yoshida vafot etadi. Doro 1 vafot etgach, taxtga uning o'g'li Kserks o'tiradi.U Eronda miloddan avvalgi 486-yildan miloddan avvalgi 465- yilgacha podsholik qilgan. 3. “Ekspluatatsiya” lotincha majburiy mehnatga safarbarlik degan ma’noda.