Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Sàlib yurishlàrining tugàshi và oqibatlari. So‘nggi  sàlib 
yurishlàri Yaqin Sharqdàgi vàziyatni o‘zgàrtirà îlmàydi. 
Fransiya qirîli Lyudîvik IX ning 1269–1270-yillàrdàgi 
sakkizinchi sàlib yurishlàri so‘ng 
gisi bo‘làdi. Ko‘p o‘tmay 
sàlibchilàr 
ning Sharqdàgi mulklàri birin-kåtin musulmînlàr 
qo‘ligà qàytàdi.
Sàlib yurishlàri to‘xtatilishining àsîsiy sàbàbi XIII àsr-
ning îõi 
ridàn G‘àrbiy Yevropa màmlàkàtlàridà bîshlàngàn 
o‘zgàrishlàr bo‘ladi. Ishlàb chiqàrish kuchlari o‘sàdi. O‘r-
mînlàr kåsilib, ekinzîrlàrgà àylàntirilà bîshlàydi. Qishlîq 
àhîlisining yersiz bir qismi tîbîrà yuksàlàyotgàn sha-
harlàrgà kåtàdi. Qirîl hî 
kimiyatining kuchàya boshlashi 
và màmlàkàtni màrkàzlàshtirish siyosàti ritsàrlàrgà qirîl 
qo‘shinidà xizmàt qilish imkînini yara 
tadi. Sàvdîgàrlàr 
tinch yo‘l bilàn sàvdî-sîtiq îlib bîrishning àfzàlligigà 
yanà bir bîr ishînch hosil qiladilàr.
Sàlib yurishlàri o‘zining asosiy, ya’ni Sharqdà kuchli 
õristiàn dàvlàtini yaràtish maqsadigà erishà îlmàydi. Undà 
qàtnàshgàn 100 minglàb kishilàr hàlîk bo‘lib, kàttà mîli-
yaviy zarar ko‘riladi.
Låkin Sharqning yuksàk màdàniyati bilàn tànishish 
Yevropa fåîdàllàri turmush tàrzini kåskin o‘zgàrtiradi. 
Yevropa màmlàkàtlàridà sîliqlàrni màhsulît bilàn emàs, 
pul bilàn îlish o‘sib bîràdi. Àyrim fåîdàllàr qàràm dåh-
qînlàrini to‘lîv evàzigà îzîdlikkà chiqàrà bîshlàydilàr.
1. Sizningcha, 4-salib yurishining avvalgilardan farqi 
nimada?
2. Nima sababdan salibchilar Vizantiyada tuzgan 
Lotin imperiyasi uzoq yashamadi?
3. So‘nggi salib yurishlari va umuman, bu 
urushlarning o‘z maqsadiga yeta olmagani sa-
bablarini ayting.
4. Salib yurishlari Yevropa va Osiyo uchun qanday 
natija hamda oqibatlarga olib kelgan?

---

89
III BOB. JAHON XALQLARI O‘RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA