Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Vizàntiya màdàniyati. O‘rtà àsrlàr dàvridà Vizàntiya o‘zigà õîs yuksàk màdàniyati bilàn Yevropaning eng ilg‘îr màmlàkàti bo‘lib qoladi. Sababi, gårmàn qàbilàlàri istilîsi nàtijàsidà inqirîzgà uchràgàn G‘àrbiy Rimdàn fàrqlirîq, Vizàntiyadà àntik màdàniyat àn’ànàlàri sàqlànib, vizànti- yaliklàr hàyotidà yunîn hàmdà Sharq màdàniyatlàri qî- rishmàsi — ellinizm muhim o‘rin tutgàn.

Ilm-fàn eng rivîjlàngàn shahar, «fànlàr înàsi» – Àfinà edi. Plàtîn (mil. àv. IV àsrdà) Àfinà àkàdåmiyasigà àsîs sîlgan. «... Platon asos solgan bu ilmiy maskan ming yildan ziyod davr davomida nafaqat yunon, balki butun Sharq-u G‘arb olamining rivojiga kuchli ta’sir o‘tkazadi, insoniyat taraqqiyotining istiqbolini belgilab beradi. Shu bois ham Platon Sharq ilm-fanida «ustodi avval», ya’ni

birinchi muallim degan sharafli nom bilan shuhrat qo- zonadi»².

Vizàntiyaning iqtisîdiy tàràqqiyoti ehtiyojlàri yangi o‘quv và ilmiy màrkàzlàrni vujudgà kåltiràdi. Kînstàn- tinîpîldà IX àsrdà Màgnàvr îliy màktàbi, XI asr o‘rta- larida huquqshunîslik và fàlsàfà fàkultåtlàridàn ibîràt univårsitåt îchilàdi. Pîytàõtdà îliy tibbiyot màktàbi hàm fàîliyat yuritar edi.

34-rasm. «Grek olovi»

Vizàntiyadà tarix, geografiya va tabiiy fànlàr hàm rivîjlàngàn. O‘rtà àsrdà Vizàntiyagà shuhràt kåltirgàn shishàsîzlik, kulîlchilik, bo‘yoqlàr

tàyyorlàsh sirlàri àntik dàvrdàn sàqlànib kålgàn. VII àsrdà ixtirî qilingàn «gråk îlîvi» Vizàntiyaning

dångiz jànglàridàgi muvàffàqiyatlàrini ta’minlàgàn.

Tarixchilar o‘zlari ishtirok etgan voqealarni batafsil bayon etardilar. Geograflar esa xarita va shahar chizmasini chizardilar. O‘sha vaqtlarda Yevropaning boshqa qismida bunday ishlar qilinmagan edi.