Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Inklàr dàvlàti. Jànubiy Àmårikàning Ànd tîg‘làri yon- bàg‘ridàgi vohalàrdà inklàr dàvlàti vujudgà kålgàn. Kåchuà tillàrigà mànsub inklàr XII–XIII àsrlàrdà Urubàmbà dàryosi hàvzàsidà Kuskî shàhrigà àsîs sîlàdilàr.

Inklàr bîshqà qàbilàlàr yerlàrini bîsib îlib, Ànd tîg‘làridàn Tinch îkåànigà qàdàr ulkàn xududdà o‘z hokimiyatlarini o‘rnàtàdilàr. Bu dàvlàtni Îliy Inkà bîsh- qàrgàn. U «Quyoshning o‘g‘li», uning yerdàgi ràmzi sànàlgàn. Àhîli, shuningdåk, turli tàbiàt kuchlàri, yer và suv ilîhlàrigà hàm e’tiqîd qilgànlàr. Bîsib îlingàn hududlàr àhîlisiga inklàr o‘z tàrtiblàrini, màdàniyatlàrini o‘tkàzgànlàr. Nàtijàdà dàstlàb qàbilà nîmi bo‘lgàn «ink» àtàmàsi hukmrîn tîifà – zîdàgînlàrning umumiy nomiga aylangan.

Inklàrdan bo‘lmàgàn àhîli jàmîà bo‘lib yashàb, hukmrîn tîifà uchun ishlàgàn. Jàmîà dåhqînlàr îilàlà- ridàn tàshkil tîpib, ulàrning hàr birigà ma’lum yer, ekin màydîni biriktirib qo‘yilgàn. Jàmîàlàr ye- tishtirgàn hîsilning 2/3 qismini dàvlàt và ibîdàtõînàlàrgà tîp- shirgànlar. Mamlakatda ràsmàn

qulchilik bo‘lmàsà-dà, jàmîà a’zîlàri shàfqàtsiz ishlàtilgàn va deyarli huquqsiz bo‘lgan.

119-rasm. Inklar jangchilari

Tîg‘li hududlàr dåhqînchilik uchun nîqulày edi. Nàtijàdà jàmîà erkàklàri tik qîyalàr yonbàg‘rini o‘yib, tîshlàrning ustigà unumli tuprîq yoyishgàn. Bundày ekin- zîrlàr tuprîg‘ini yomg‘ir yuvib kåtmàsligi uchun àtrîfi tîsh dåvîrlàr bilàn o‘ràb chiqilgàn. Inklàrdà àsîsiy ekinlàr kàrtîshkà và màkkàjo‘õîri bo‘lgàn. Dåhqînlàr, shuning- dåk, qîvîq, pàõtà, ànànàs, bànàn ham yetishtirgànlàr. Yetishtirilgàn hîsil uchgà: bir qismi ibîdàtõînà kîhin-
10 — Jahon tarixi 7

làri, ikkinchi qismi Îliy Inkàgà berilgan, uchinchi qismi esa jàmîàgà qoldirilgan. Dàvlàt îmbîrlàridàn to‘plangan îziq màhsulîtlàridan qo‘shin và àmàldîrlàrgà bårilgàn. Urushlàr, hîsilsizlik yillàri yoki turli tàbiiy îfàtlàr pàytidà bàrchà jàbrlàngànlàrgà davlat zaxirasidan màkkà dîni và quritilgàn kàrtîshkà tàrqàtilgàn.

Õo‘jàlikdà chîrvàchilikning o‘rni hàm muhim bo‘lib, tuyasimîn làmà và àlpàkàlàrni fàqàt go‘shti và juni uchun bîqmàsdàn, ulàrdàn yuk tàshish uchun hàm fîydàlànish- gàn. Inklàrdà hunàrmàndchilik yuksàk rivîjlàngàn. Oltin, kumush qàzib îlinib, ulàrdàn buyumlàr tàyyorlàsh, kulîl- chilik và zàrgàrlik, to‘qimàchilik, bo‘yoqchilik, qurilish sîhàlàri àyniqsà yuksàlgàn.

Pîytàõt Kuskîni vilîyatlàr bilàn bîg‘làydigàn, umumiy uzunligi 15 minglab kilîmåtr bo‘lgàn tîsh yo‘llàr bàrpî etilgàn, vilîyatlàr îràsidà pîchtà õizmàti o‘rnàtilgàn. Màõsus chîpàrlàr yugurgàn hîldà bir-birlàrigà õàbàrni yåtkàzib, uni uzîq màsîfàlàrgà eltishgàn.