Tarix-7 2017.(Uzb). indd

rasm. Fransiyadagi Puate ibodatxonasi

36. 
    rasm. O‘rta maktab o‘qituvchilari
    

qàlin ustunlàri, kàttà bo‘lmàgàn dåràzàlàri, dàrvîzà và eshiklàri àrkàli qilib qurilgànligi bilàn àjràlib turàdi.

Rîmàn uslubidà qurilgàn eng màshhur binîlàr: Fransiyadàgi Puàtå, Klyuni, Àrl ibîdàtõînàlàri; Gårmàniyadàgi Shpåyår, Vîrms, Màynts, Àõån dàgi cherkovlàr hisîblànàdi.

Cherkov và màîrif. G‘àrbiy Yevropadà ilk o‘rtà àsrlàr màdà- niyati õristiàn cherkovi bilàn chàm- bàrchàs bîg‘liq bo‘lgàn. Cherkov ilm, màîrif, àdàbiyot và sàn’àtgà båvîsità ta’sir o‘tkàzgàn. Shuning uchun kishilàrning dunyo hàqidà- gi tàsàvvurlàri cherkov hàmdà din ta’limîtigà àsîslàngàn edi. Bîshqà màmlàkàtlàr hàqidàgi ma’lumîtlàr yåtàrli bo‘lmàgànidàn, àhîli îràsidà turli uydirmàlàr ko‘p bo‘làrdi. Fàn- tåõnikà tàràqqiyotining pàstligi in-

sînlàrning qurg‘îqchilik, suv tîshqinlàri và yuqumli kàsàl- liklàrdàn jàbrlànishigà îlib kålgàn. Zarurat bo‘lmaganidan fàqàt dåhqînlàr emàs, hàttî fåîdàllàr îràsidà hàm sàvîdli kishilàr kàm bo‘lgàn. Ritsàrlàr imzî o‘rnigà ko‘pincha ikki chiziq tîrtib qo‘yishgàn.

Ibîdàtõînà và mînàstirlàr qîshidàgi bîshlàng‘ich màk- tàblàr quyi màrtàbàli ruhîniylàrni tàyyorlàgàn. Bu kàbi màktàblàrdà lîtin tilidàn tàshqàri, ibîdàt qilish và duîlàr o‘qish tàrtiblàri hàm o‘rgàtilgàn.

Kàttà ibîdàtõînàlàr qîshidà tàshkil etilgàn o‘rtà màk- tàblàrdà esa dunyoviy ilmlàr hàm o‘qitilgàn. Buyuk Kàrl dàvlàtidà kång tàrqàlgàn shu turdàgi màktàblàr àsrlàr o‘tib univårsitåtlàr ochilishi uchun àsîs bo‘lgan.

Ibîdàtõînà màktàblàridà bîlàlàr yoshigà qàràb sinflàrgà bo‘linmàsdàn, àràlàsh holda o‘qitilgàn. Àksàri màktàblàrdà

bittàginà kitîb bo‘lgan va o‘qituvchi uni nàvbàt bilàn bîlàlàrgà bårib, pàrchàlàr o‘qitgàn. Dàrslàr lîtin tilidà îlib bîrilgàn. O‘quvchilàrning qiziqishi dåyarli hisîbgà îlinmàgàn. Intizîmsiz o‘quvchilàr qàttiq jàzîlàngàn.

Màktàblàrdà àntik dàvrdàn màvjud «yåtti erkin sàn’àt» dåb nîmlàngàn fànlàr o‘rgàtilgàn. O‘quvchilàr dàstlàb trivium – gràmmàtikà, diàlåktikà và ritîrikàni o‘zlàshtirgànlàr.

Nisbàtàn muràkkàb fànlàr tàrkibi – kvàdriumdà o‘quvchilàr: àrifmåtikà, gåîmåtriya, musiqà và àstrînîmi- ya àsîslàrini o‘zlàshtirgànlàr. Àstrînîmiyagà o‘rtà àsr- làrdà màshhur bo‘lgàn àstrîlîgiya – munàjjimlikkà îid ma’lumîtlàr kiritilgàn. Munàjjimlàr sàyyorà và yulduz- làrgà qàràb îdàmlàr tàqdirini àytib bårishgà harakat qilgànlàr.