Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Osiyoda yer egaligi jamiyati. Osiyoda (xususan, Vatani- miz hududida ham) yer egaligi Yevropadagidan farq qil- gan. Osiyoda davlat hukmdori yerning oliy egasi hisoblan- gan. Yer maydonlarining ma’lum qismi bevosita davlat
mulki bo‘lgan. Davlat hukmdorlari va katta yer egalari yerlarini dehqonlarga ishlash uchun ijaraga bo‘lib bergan- lar. Ijarachilar o‘sha yerlarda yetishtirgan hosilning belgilab qo‘yilgan ma’lum bir qismini yer egalariga topshirganlar. Osiyoda Yevropadagidek yer egasining yerini ishlab berish majburiyati bo‘lmagan.

Yevropada yog‘ingarchilik ko‘p bo‘lganligi uchun deh- qonchilik rivojlangan. Osiyoda esa bunday imkoniyat bo‘lmagan, yog‘ingarchilik tanqisligi sababli yerlarning namlik miqdori ancha past bo‘lgan. Bunday sharoitda sun’iy sug‘orishga ehtiyoj tug‘ilgani tabiiy.

Shu boisdan ham Osiyoda yer egalari uchun yerlari- ning hammasini dehqonlarga ijaraga bo‘lib berish foydali bo‘lgan. Negaki bu bilan sug‘orish inshootlarini doimiy tozalab turish majburiyati ham dehqonlar zimmasiga yuk- langan.

Osiyo va Afrika mamlakatlarida o‘troq dehqon ham- da ko‘chmanchi qabilalar, xalqlar orasidagi munosabatlar muhim o‘rin tutgan. Sababi, ushbu mamlakatlarda ko‘ch- manchi chorvachilik xo‘jaligi asrlar davomida saqlanib kelgan. Agar dehqonlar bilan chorvadorlar o‘rtasida ayir- boshlash bo‘lsa, jamiyat yuksalgan.

Lekin ko‘chmanchilar bosqini va talonchiliklari sun’iy sug‘orish inshootlarining vayron etilishi, ko‘plab aholin- ing qirilishi va asirlikka olib ketilishi bilan tugagan. Xu- susan, ko‘p oylik qamaldan so‘ng Urganchni egallagan mo‘g‘ullarning har bir askariga 24 nafardan asir to‘g‘ri kelgan.