Tarix 10-sinf 1-bilet

24-BILET
1. Spitaman qo’zg’oloni.
2. Ichanqal’a me’moriy yodgorligi.
3. Kamoliddin Behzod hayoti va faoliyati.
l. Miloddan avvalgi 329-yilda yunon-makedonlar Maroqandani egalladi. So’g’diyona xalqi bosqinchilarga qarshi- kurashga chiqadi. Tez orada so’g’diylarga baqtriyaliklar va saklar qo’shiladilar. Qo’zg’olonga iste’dodli tashkilotchi va harbiy yo’lboshchi Spitaman boshchilik qiladi. Ancha qo’shin to’plagan Spitaman Maroqandani qamal qildi. Aleksandr qamalda qolganlarga yordamga uch mingga yaqin jangchidan iborat qo’shin jo’natadi. Qadimda «Politimet» deb atalgan Zarafshon daryosi bo’yida makedonlarga pistirma qo’ygan Spitaman dushman guruhini tamomila qirib tashlaydi. Shunda Aleksandrning O’zi qo’zg’olonni bostirishga otlanadi. Yunonlarning katta kuchlari yaqinlashib kelayotganidan xabar topgan Spitaman qamalni to’xtatadi va o’z qo’shinlarini sahro sari boshlab ketadi.Saklarga qarshi kurash uchun Aleksandr Sirdaryo bo’yida, Xo’jand yaqinida qaľa barpo etish to’g’risida buyruq beradi. Bu qaľa Aleksandriya Esxata (Chekka Aleksandriya) deb ataldi. Aleksandr Maroqandada maxsus harbiy qo’shin qoldirib, asosiy qo’shinlari bilan qishlash uchun Zariasp (Baqtra)gajo’nadi. O’sha yilning bahorida Aleksandr qo’zg’olonni bostirish chorasini ko’radi. O’z lashkarlarini uch qismga bo’lib, So’g’diyonani u boshidan bu boshigacha kezib chiqadi va tinch aholini qirib tashlaydi. Mil. avv. 328-yil kuzida Spitamanning Aleksandr bilan hal qiluvchi jangi bo’lib o’tadi. Kuchlar teng bo’lmaganidan Spitaman yengilib, yana cho’lga chekinadi. O’sha yerda u xoinlarcha o’ldiriladi.
2. O’rta Osiyodagi yirik va noyob me’moriy yodgorlik. Xivaning ichki qal ‘ a (Shahriston) qismi. Ichan qal ‘a shaharning Dishan qal ‘a (tashqi qaľa) qismidan kungurador devor bilan ajratilgan. U Xiva raboti (Dishan qal ‘a)dan baland qo’rg’ontepaga o’xshab ko’rinadi. Ichan qal ‘aga 4 darvoza (Bog’cha dar-voza, Polvon darvoza, Tosh darvoza, Ota darvoza)dan kirilgan Xorazm xalq me’morligining ajoyib obidalari: madrasa, masjid, saroy va minoralar, asosan, Ichan qal ‘ada. Undagi me’moriy yodgorliklarning yara-tilish tarixi, asosan, 4 davrga taal-luqli• birinchisi Xorazmning qad. davridan to mo’g’ullar istilosi davriga qadar, bu davrdan Ko’qna arkning g’arbiy devori, qal’a devorining shim.sharqiy burchagidagi qad. davrga mansub burj va qal’a devori qoddiqlari saklanib qolgan. Ikkinchisi Xorazmning 1220 yildagi mo’g’ullar istilosidan keyin tiklanish davri. Bu davrda Sayid Alovuddin maqbarasi va b. mahobatli binolar qurilgan. Uchinchi davri 16—17-asrlarga to’g’ri keladi. Shu paytda (Abulg’ozixon va Asfandiyorxon hukmronlik davri) Ichan qal ‘ada Anushaxon hammomi (1657), peshayvonli Oq masjid (1675), Xo’jamberdibek madra-sasi (1688) kabilar bunyod etildi, Ko’hna ark istehkomlari mustaqkamlandi, ko’rinishxona (xonning qabulxona-si) qurildi (1686—88). Buxoro bilan Eron o’rtasida Xiva xonligi uchun boshlangan urush natijasida (18-asrning 1 -yarmi) Ichan qal ‘a va, umuman, Xiva sh. qattiq shikastlandi (Xiva bir qancha vaqt Eronga tobe viloyat bo’lib turdi).
3. Kamoliddin Behzod (1455—1536) XV asr tasviriy san ‘atining ulug’namoyandasidir. U musavvirlikda «Hirot maktabi» deb nomlangan yangi bir ijodiy uslubning asoschisi bo’ldi Behzod o’z davrida Moniyi Soniy (Ikkinchi Moniy) deb ulug’langan. U ustoz san’atkor sifatida O’rta Osiyo, Eron, Ozarbayjon va boshqa o’lkalar tasviriy san ‘atining taraqqiyotiga samarali ta’sir etdi. Behzodning ijodi xilma-xil mazmunga ega bo’lib, u tarixiy siymolar (Husayn Boyqaro, Shayboniyxon, Alisher Navoiy) portretlaridan tortib to serjilo hukmdor saroylaridagi qabul marosimlari va jang maydoni manzaralarigacha haqqoniy va ta’sirli qilib bera Olgan.
Dehlaviyning ‘Layli va Majnun» bag’ishlangan uning lirik manzaralari yoki Sharafiddin Ali Yazdiyning «Zafarnoma» asari uchun chizilgan jang maydonidagi shiddatli jang tasvir etilgan miniaturalari nihoyatda jozibador va ta’sirchandir Behzod an’analari keyingi davr rassomlari ijodiga ijobiy ta’sir ko’r satdi. Uning ijodi va mero si san’atshunoslar, rassomlar tomoni dan keng o’rganiladi. Behzod nomini abadiylashtirib, O’zbekiston Respublikasi Birinchi Pre zidenti Islom Karimovning 1997-yil 23-yanvardagi farmoniga binoan Kamoliddin Behzod nomidagi Davlat mukofoti ta’sis etildi, Milliy rassomlik va dizayn institutiga Behzod nomi berildi. 2000-yil noyabrda Toshkent, Samar qand shaharlarida va xorijiy mam lakatlarda YUNeSKO homiyligida Behzod tavalludining 545 yilligi keng nishonlandi, Toshkent shahrida Behzod nomidagi memorial bog’barpo etildi. Toshkentda Temuriylar tarixi davlat muzeyida Behzodga bag’ishlab Buyuk Britaniya, Turkiya, Hindiston, Ozarbayjon, Tojikiston - va O’zbekiston san’atshunos olimlari ishtirokida xalqaro ilmiy konferensiya o’tkazildi. .