|
2-жадвал
Тошкент вилоятида мева-сабзавот, полиз ва узум маҳсулотларини
ишлаб чиқариш ва уларнинг тақсимланиши
Кўрсаткичла
р
2018 йил
2019 йил
2020 йил
2021 йил
Жамига
нисб.,
%да
Миқдори,
минг
тонна
Жамига
нисб.,
%да
Миқдори,
минг
тонна
Жамига
нисб.,
%да
Миқдори,
минг
тонна
Жамига
нисб.,
%да
Миқдори,
минг
тонна
САБЗАВОТЛАР
Ишлаб
чиқариш, жами
100
1081,2
100
1065,8
100
1038,9
100
1055,6
шу жумладан:
-
аҳоли
истеъмолига
88,1
952,0
83,8
893,3
83,5
867,0
81,4
859,5
-
уруғликка
1,0
10,8
1,0
10,7
1,0
10,7
1,0
10,8
-
қайта
ишлашга
6,7
72,8
7,1
75,4
7,5
78,3
2,0
21,4
-
экспортга
4,2
45,6
8,1
86,4
8,0
82,9
15,5
163,9
МЕВАЛАР
Ишлаб
чиқариш, жами
100
141,1
100
129,6
100
114,3
100
107,4
шу жумладан:
-
аҳоли
истеъмолига
68,7
97,0
51,6
66,8
41,6
47,5
28,2
30,3
-
қайта
ишлашга
11,3
15,9
12,1
15,7
14,2
16,2
29,5
31,7
-
экспортга
20,0
28,2
36,3
47,1
44,2
50,6
42,3
45,4
УЗУМ
Ишлаб
чиқариш, жами
100
109,6
100
111,1
100
95,5
100
100,6
шу жумладан:
-
аҳоли
истеъмолига
43,6
47,8
33,4
37,2
18,9
18,0
42,3
42,6
- уруғликка
19,8
21,7
21,2
23,5
25,1
24,0
23,4
23,5
-
қайта
ишлашга
23,1
25,3
23,8
26,4
29,5
28,2
7,5
7,5
-
экспортга
13,5
14,8
21,6
24,0
26,5
25,3
26,8
27,0
Манба:
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистикаси қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф
томонидан тайёрланган. https://stat.uz/uz/
Таҳлиллар натижаларига кўра, Тошкент вило
-
яти мева-сабзавот маҳсулотларини етиштириш,
сақлаш, қайта ишлаш, ташиш ва экспорт им
-
кониятлари юқорилиги билан ажралиб туради.
44
Iqtisodiyot:
tahlillar va prognozlar
Вилоятда мева-сабзавотчилик тармоғини барқарор
ривожлантириш салоҳиятидан етарлича фойданила
-
япти деб бўлмайди. Бундан ташқари, вилоятда таш
-
кил этилган кўп тармоқли фермер хўжаликлари фао
-
лиятини такомиллаштириш ҳам кластер тизими учун
асос бўлиб хизмат қилмоқда. Мева-сабзавот маҳ
-
сулотлари етиштиришни ошириш, уларни сақлаш
ҳамда қайта ишлаш тизимини такомиллаштириш,
соҳага рақамли-инновацион технологияларни жо
-
рий этиш ва ривожланган мамлакатлар тажрибаси
-
дан кенг фойдаланиш заруриятини тақозо этади.
Вилоятда етиштирилган мева-сабзавот маҳ
-
сулотлари асосан МДҲга аъзо бўлган давлатлар
ҳамда яқин стратегик бўлган ҳамкорларимиз Рос
-
сия, Хитой ва Қозоғистон давлатларига экспорт
қилинган.
3-жадвал
Тошкент вилоятида етиштирилган мева ва сабзавот маҳсулотларининг
асосий бозорлари экспорт географияси
№
Давлатлар
2019 йил
2020 йил
2021 йил
минг
тонна
млн.
АҚШ
доллари
улуши*
%
минг
тонна
млн.
АҚШ
доллари
улуши*
%
минг
тонна
млн.
АҚШ
доллари
улуши* %
Қозоғистон
92,5
56,2
41,8
195,9
87,3
44,7
92,3
32,3
20,2
Россия
27,8
19,9
27,3
74,1
57,1
15,8
78,3
54,8
34,3
Хитой
4,1
3,4
11,2
31,4
23,4
2,7
50,9
45,1
28,3
Покистон
1,3
1,0
6,3
5,9
13,1
0,8
4,3
9,2
5,8
Қирғиз
3,0
23,4
3,7
4,6
7,7
18,6
0,5
0,5
0,3
Тожикистон
13,8
7,8
3,0
11,0
6,2
6,2
5,8
3,3
2,1
Афғонистон
1,3
0,9
2,1
4,7
4,4
0,7
5,0
3,6
2,3
Украина
7,5
5,4
0,5
3,2
1,1
4,3
2,1
0,8
0,5
Белоруссия
1,4
0,7
0,4
2,0
0,9
0,5
1,2
0,6
0,4
Германия
0,4
0,3
0,4
0,5
0,9
0,2
0,8
2,1
1,3
АҚШ
0,2
0,4
0,4
0,3
0,8
0,3
0,4
1,4
0,9
Озарбайжон
0,5
0,7
0,3
0,7
0,7
0,5
0,6
0,6
0,4
Туркманистон
0,1
0,1
0,3
1,1
0,6
0,0
1,4
0,4
0,2
Бошқа
мамлакатлар
2,7
2,1
0,1
5,9
3,5
2,8
3,3
3,8
2,4
Манба:
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистикаси қўмитаси маълумотлари асосида муаллиф
томонидан тайёрланган. https://stat.uz/uz/
Тошкент вилояти қулай табиий-иқлим шароит
-
ларига эга бўла туриб, мева-сабзавотчилик маҳ
-
сулотларининг маълум бир қисмини
(2016 йилда
умумий мева-сабзавот маҳсулотлари импорти
5,9 млн.доллар, шундан картошка 2,1 млн. дол
-
лар, цитрус мевалар 2,2 млн. доллар, мева 1,6
млн доллар, 2022 йил 1 январь ҳолатига эса 28,3
млн.долларлик импорт қилинган, шундан 21
млн.доллари картошка, цитрус мевалар 4,5 млн.
доллар, мева 1,9 млн доллар, 995 минг доллар
-
лик сабзавот)
4
четдан доимий равишда импорт қи
-
линишига мажбур бўлганлигимиз, бундай ҳол ушбу
4 Давлат статистика қўмитаси маълумотлари.
соҳада ҳали етарли ишлар амалга оширилмаганли
-
гидан далолат беради.
Қуйидаги таҳлилий жадвалда соҳада вилоят
-
нинг кучли ва заиф томонлари ҳамда ички им
-
кониятлар ва таҳдидлари ёритилган:
45
№ 2 (18)
Апрель-июнь, 2022 йил
4-жадвал
Маҳсулотларимизнинг рақобатлашиш имкониятларини аниқлаш учун SWOT тахлил
Кучли томонлар
- ишчи кучи арзонлиги;
- тупроқ унумдорлиги юқори;
- анъанавий деҳқончилик;
- ер майдонларининг етарлилиги;
- оилавий деҳқончилик анъанасининг мавжудлиги.
Заиф томонлар
-
ишлаб
чиқариш
ва
қайта
ишлашнинг
эски самарасиз
технологиялари
мавжудлиги;
-
дунё
миқёсида
тан
олинган санитария сертификатларининг
етишмаслиги;
-
тажриба
ва
бозор
алоқаларининг
заифлиги;
-
қўшни
ва
минтақавий
бозорлардаги
каби
мавсумийликнинг мавжудлиги.
Имкониятлар
- кучли бозорларга яқинлиги;
- ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш самарадорлигини
ошириш;
- юқори меҳнатга яроқли маҳсулотни етиштириш ва
қўшимча қийматга эга маҳсулотларни олиш.
Таҳдидлар
-
илғор
технологияларни
ишлаб
чиқаришга
секин
мослаштириш;
-
дунё
миқёсида
тан
олинган санитария
сертификатлари
учун
бозор
талабларини
кучайтириш;
- рақобатдош мамлакатларда ҳосилдорлик яхши бўлиши нархларнинг пасайишига
олиб келади.
Манба:
Таҳлилий маълумотлар асосида муаллиф томонидан тайёрланган.
Таҳлилий
маълумотларга
асосланган
тадқиқот натижалари бу борада ишларни сама
-
рали ташкил қилишда қуйидаги тамойиллар
инобатга олиниши лозимлигини кўрсатмоқда:
- биринчидан
, ҳудуднинг тупроқ-иқлим шарои
-
тидан, деҳқонларнинг тажрибасидан келиб чиқиб,
“Бир ҳудуд – бир маҳсулот” тамойили асосида маҳ
-
сулот етиштириш, йиғиб олиш, умумлаштирилган
ҳолда ички ва ташқи бозорларга сотишни ўз ичига
олган ихтисослашувни жорий этиш. Бунда маҳсу
-
лот ишлаб чиқаришни минтақа ва ҳудудлар бўйича
жойлаштириш, унинг ихтисослашуви даражасини
ошириш ва моддий-техника ресурсларидан сама
-
рали фойдаланиш, мева-сабзавотчилик майдонла
-
рини кенгайтириш, уларнинг ялпи ҳосили ва ҳо
-
силдорлигини ошириш, сифат кўрсаткичларини
яхшилаш имкониятини беради. Буларнинг барчаси
тармоқни бошқариш ҳамда режалаштириш амали
-
ётига картографик методни кенг жорий этишни та
-
лаб этади;
- иккинчидан
, уруғ ва кўчатларни тўғри танлаш,
агротехник ишловларни вақтида ташкил этиш ҳи
-
собига эришилади. Мамлакатимизга олиб кирила
-
ётган кўчатларни интродукцион-карантин кўчатхо
-
наларида икки йилгача парваришлаб тўлиқ назорат
қилингандан кейин ўрнатилган тартибда ишлаб
чиқаришга жорий этиш белгилаб қўйилган бўлсада,
бироқ хориждан олиб келинаётган кўчатларнинг ак
-
сарияти Интродукцион-карантин кўчатхоналарида
назорат қилинмасдан тўғридан-тўғри фермерлар да
-
ласига экилиш ҳолатлари учрамоқда. Бу эса турли
касаллик ва зараркунандалар кўпайиши, маҳаллий
навлар ва маҳаллий генофондларга зарар етказиши
хавфини орттирмоқда. Бу муаммони ҳал этиш учун
ўсимликлар карантини талабларига сўзсиз амал қи
-
лиш юзасидан назоратни кучайтириш.
- учинчидан,
етиштирилган маҳсулот истеъмол
муддатини узайтириш – етиштириладиган ме
-
ва-сабзавот маҳсулотларини сақлаш, қуритиш, қай
-
та ишлаш орқали юқори қўшимча қиймат яратиш
имконини беради. Шунинг учун маҳсулот сақла
-
надиган совутиш омборхоналари ва қайта ишлаш
корхоналарини нафақат вилоят марказлари, балки
ишлаб чиқариш ҳудудларига яқин жойда ташкил
этишга алоҳида эътибор берилиши керак;
Do'stlaringiz bilan baham: |
