Тарихшунослик фанидан



Download 0,99 Mb.
bet65/109
Sana14.06.2022
Hajmi0,99 Mb.
#669831
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   109
Bog'liq
ТАРИХ ФАЛСАФАСИ-МАЖМУА 2021

Umumiy xulosalar
Uyg‘onish davri falsafasi sxolastik davridan ma’rifat davriga o‘tish uchun zarur bo‘lgan buyuk xizmatni bajardi. Bu davr uyg‘onish deb bekorga nom olmadi, antik yunon va rim falsafiy me’rosini tiklashdan tashqari bu davr insoniyatga buyuk daholar, mutafakkir, san’atkor va shoirlarni berdi.
XIV-XVI asr buyuk mutafakkirlari yangi dunyoqarash va insonni dunyodagi markaziy o‘rnini ko‘rsatib berishdi. Teotsentrizm nazariyasi o‘rniga Renessans falsafasi gumanizm va antropotsentrizm g‘oyalarini kiritdi. Sxolastik diniy ta’limotida xudo kosmos va tabiatdan ajralgan holatda mavjud edi. U tabiatni, koinotni yaratgan, lekin o‘zi yaratgan olamdan tashqarida edi. Xuddi shunday inson ham xudodan ajratilgan va inson borlig‘i xudoning borlig‘idan alohida mavjud edi. Insonni sxolastikka gunohkor. Nomukammal banda deb hisoblar edi. Uyg‘onish davri falsafasi insonni ulug‘ladi va inson borlig‘ini butun koinot va xudoning borlig‘i bilan birlashtirdi. Endi olam cheksiz, doimiy harakatda va o‘zgarishda, inson esa mikrokosmos deb hisoblana boshladi. Ruhiy olam va moddiy olam birlashdi. Shuning uchun Renessans davrining naturfalsafasi panteistik xarakterga ega bo‘ldi.
Yangi dunyoqarash moddiy olamni cheklangan harakatsiz deb hisoblaydigan sxolatsikaga qarshi chiqdi. Moddiy olam ham ruhiy olam ham yagona borliqni tashkil etib doimiy harakatda o‘zgarishda va cheksizlikka intilishda.
Cheksizlikning o‘zi yagona. Olamning xususiylaridan biridir. Bu abadiy doimiy harakatdagi yagona borliq ruhlangan va jonlidir.
Uyg‘onish davri falsafasida materiya abstrakt tushuncha emas, u barhayot tirik, xilma-xil jilolanadigan borliqdir. Bu borliq qotib qolgan o‘zgarmaydigan emas. Borliq tirik ruhlangan bo‘lganligi uchun doimiy harakatda va o‘zgarishdadir. Renessans naturfalsafasi falsafiy ta’lmot bo‘lib XVII-XVIII asrning ilm fan darajasiga ham ko‘tarilmagan edi. Yuzaki qaraganda bu kamchilik bo‘lib ko‘rinsa ham aslida bu uning eng kuchli tomoni edi.
Renssens naturfalasafasi fan darajasiga ko‘tarilganligining sababi bu davrning ziddiyatlaridan kelib chiqmasdi. Aksincha Renessnes davri falsafa tarixida o‘ziga xos buyuk betakror ahamiyatga ega davr hisoblanadi. XIV-XV asrning naturfalasafasi buyuk geografiu kashfiyotlarga asoslangan tarzda sxolastikaning (qotib qolgan) dunyoqarashiga zarba berdi. Bu zarbani u etuk rivojlangan fan nuqati nazaridan emas balki, afsonlar ruhiyati va kuzatishlariga asoslangan tarzda berdi. Fandan haqiqat mezoni ishlab chiqilmagan va renssans davri dunyoqarashi panteistik tusga ega edi.
Renessans faylasuflariga magiya bilan qiziqshiga xos bo‘lgan. Masalan: Tiko delo Mirandola, Fichino J.Bruno falsafiy ta’limotlarida magiyaga katta e’tibor berilgan. Bu erda nima uchun? degan savol tug‘iladi. Buyuk mutafakkirlar bilimni faol kuchga aylanishini benihoyat istashgan. Buning uchun bilim insonning amaliyotiga qo‘shilib ketishi va undagi ijodkorlik kuchlariga turtkich bo‘lishi kerak. Bilimni faol kuchga aylantirishda insonga xudo tomonidan berilgan iroda yordam beradi.
XVII asr ma’rifat davri falsafasi uyg‘onish davri falsafasiga xos bo‘lgan panteistik va sensualistik qarashlarni inkor etdi va ular o‘rniga mexanistik dunyoqarashni yuzaga keltirdi.


Savollar:

  1. Uyg‘onish davri dunyoqarashining tavsifiy xislatlari.

  2. Uyg‘onish davri insonparvarligi.

  3. Uyg‘onish davri tarixchiligi haqida fikringiz.

  4. Uyg‘onish davrida tarixiy fikrning asosiy yo‘nalishlari ayting

  5. A. Valla. F.Patritsi. L.Leruaa. N.Makiavelili. J.Boden.


Download 0,99 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   61   62   63   64   65   66   67   68   ...   109




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish