Тарихий ўлкашунослик docx

2.2 Surxondaryo o’kasida mavjud bo’lgan shaharlar nomlari
Qadimgi davrda mamlakatimiz hududida davlat birlashmalari So‘g‘diyona (Zarafshon va Qashqadaryo vohalarida), Xorazm (Quyi Amudaryoda), Baqtriya (Surxondaryo vohasida) vujudga keladi. Natijada sug‘orish inshootlarini qurish ishlari yanada kengayadi, qishloq va shaharlar bunyod etiladi, chorvachilik va hunarmandchilik taraqqiy etadi. Shuningdek, insonning tabiatga ta’sir doirasi kengayib, yashab turgan joy tabiat haqidagi geografik bilimlari yanada takomillashib boradi. Buni o‘sha davrlarda O‘zbekiston hududida kurilgan to‘g‘onlar, ariqlar, korizlar, hovuzlar, qazib olingan kon qoldiklari, ko‘hna shahar xarobalari to‘la tasdiqlaydi.
Afrosiyob shahar qoldiqlari Samarqand shimoliy qismida Siyob bozori va Siyob kanali orolig‘ida 219 gektar maydonni egallagan ilk shaharsozlik madaniyati hisoblanadi. Tadqiqotlar davomida Afrosiyob tepaliklaridan 30m chuqurlikdagi madaniy qatlam qazib o‘rganilgan. O‘rganilgan arxeologik madaniyatning tepa qismi mo’g‘ullar davri, pastroqdaqoraxoniylar, somoniylar, arablar, turkiylar va toki ilk temir davriga ta’lluqli madaniyatlar topib o‘rganilgan. Madaniy yodgorlikdagi eng qadimgi davrlarga oid obida shaharning shimoliy qismidan m.a.VII-VIII asrlarga oid devor qoldiqlarining topib o‘rganilishi bo‘ldi. Bunda shaharning ark qoldiqlari, ya’ni harbiy-ma’muriy markaz ham ochib o‘rganildi. Ark har tomondan baland mustahkammudofa devori bilan o‘ralgan. Afrosiyob shimolidagi Qo‘rg‘ontepa, Sartepamanzigohlari shahar maqomiga ko‘tarilmagan bo‘lsada, ulardan topilgan topilmalar m.a.I ming yillikka oid ekanligi o‘rganildi. Sartepadan bronza eritadigan, hamda sopol pishiradigan xumdonlar topilgan bo‘lsa, Lolazor manzilgohidan magistral kanal izlari topib o‘rganildi. Bu madaniyatlar qadimdan O‘rta Osiyo xususan O‘zbekiston o‘ziga xos madaniyatga ega bo‘lganligidan dalolat beradi. Shuningdek O‘zbekiston janubidagi ilk shaharsozlik belgilarini aks ettirgan Jarqo‘ton madaniyatidan ham 14-15 tepaliklardan hunarmandchilik sexi ustaxonasi qoldiqlari topib o‘rganilgan. Jumladan hunarmandchilik sexida, bronza eritadigan qozon- tigel, shuningdek, sopol pishirish pechlari qoldig‘i hamda muqaddas ichimlik tayyorlash ustaxonasi qoldiqlari topib o‘rganilgan. Bu madaniyatlar shundan dalolat beradiki, qadimgi davrlardan boshlaboq o‘ziga xos hunarmandchilik asoslarini o‘zlashtirib borganlar.
Tarixiy jarayonlarda sodir bo‘lgan turli bosqinlar tufayli O‘zbekiston tarixi va geografiyasiga oid ko‘plab ma’lumotlar deyarli yaxshi saqlanmagan. SHu sababli antik davrdagi O‘zbekiston hududi tabiati (tog‘lari, vodiylari, daryolari va boshq.), aholisi va xo‘jaligi xaqidagi aksariyat ma’lumotlar yunon-rim olimlari tomonidan ham yozib qoldirilgan.


XULOSA
Tarixiy O’lkashunoslik fani shakllanishiga doir dastlabki ma’lumotlar va O’zbekistonning Mustaqil rivojlanishi yo’liga kirishni uning xalqlar tarixidan muhim inqilobiy ahamiyatga ega va ijtimoiy taraqqiyot da katta burilish yasadi. Shu munosabat bilan respublikamizning Nafaqat iqtisodiy, ijtimoiy va siyosit hayotida, ma’naviy hayotida ham keskin yangilanish jarayoni ro’y bermoqda. Bu yangilanish dailmiylikka., tarixi iz ga, bot madaniy merosga qiziqish, uni keng, har tomonlama ilmiy va haqqoniy o’rganishga intilishning kuchada borishim muhim ahamiyati kasb etadi. Shu jumladan tarixiy o’lkashashunolikni o’rganishda unga talab kuchadaborishi ham aytish kerak. I. Karimov aytganidek xalqimiz dunyoqarashini milliy istiqlol ruhida isloh qilishini talab qilmoqda. Har bir inson tug’ilib o’sgan o’lka tarixini mukammal o’ganmog’ishart. “Tarix va madaniyat yodgorliklarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish to’g’risida “gi fikrlari yangi qomusimizda o’z aksi i topadi.
Tarixiy o‘lkashunoslikning mahsuskurs sifatida oliy o’quvyurtlari tarix fakultetlariga maxsus kurs sifatida kiritilishi bu fanglargae’tiborning kuchayib bor aytganini Dan dalolat beradi.
Jamiyat kurilishining hozirgi bosqichida hozir da tarixiy o’lkashunoslikning roli va ahamiyati beqiyos oshib bormoqda. Oʻzbekistonfuqarolarining axloqiy va estetik tarbiyalash, ularning madaniy saviyasini oshirish uchun ma’naviy boyliklarini kupaytirish va ulardan keng foydalanish haqida g’amxo’rlik qilish burchliligigao’lka tarixini va unga munosabatidan iboratlidir.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida ham o’zbekiston fuqarolarining o’zbekiston hududida joylashgan madaniy yodgorliklari ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lish., asrab avaylashlari ta’kidlab o’tilgan. O‘lkashunoslik kursi ko’p millatli o’zbekiston tarixini, uning madaniyat yodgorliklarini o‘rganishning eng muhim vositalaridandir.