Тарихий картографик манбаларни замонавий гис технологиялари ёрдамида янгилашнинг айрим жиҳатлари ҳАҚида

Қадимда чоп этилган географик атлас ва хариталарнинг кўпгина қисми ҳозиргидек кичик ва ихчам кўринишда бўлмаган. Уларнинг формат (бичим)лари бугунгидан анчайин катта бўлган. Бундай атласларни юқорида айтиб ўтганимиздек, кутубхона фондларида ҳам учратиш мумкин. Бундай атласлардаги хариталардан изланувчиларнинг кўп қисми нусха кўчириб олиши бу табиий ҳолдир. Шу каби шахслар учун бугунги ривожланаган давр имкониятларидан фойдаланиб уларга электрон тарихий атлас ва хариталарни яратиш улар учун бир қанча қулайликларни келтириб чиқаради.

Ҳозирги вақтда хариталарни компъютер хотирасига киритиб улардан асос сифатида ва қайта ишлаш мақсадида сканер ҳамда дигитайзерлардан фойдаланиш мумкин. Сканерлар автоматик равишда тасвирларни ўқийди ва уларни катакларга бўлгандай ҳар бир катак учун маълумотни рақамли тарзда алоҳида сақлайди. Катакларнинг ўлчови маълумотларнинг батафсиллигига таъсир қилади. Ушбу усулдан фойдаланиб майдонли объектларни компъютер хотирасига киритиш ва сканер ёрдамида яратилган маълумотларни растр форматида сақлаши мумкин.

Сканерлардан ташқари, тасвирларни рақамли кўринишга ўтказишда дигитайзерлардан ҳам фойдаланилади. Дигитайзер билан ишлаганда фойдаланувчи уни ўзи бошқаради, яъни дигитазерни рақамли форматга ўтказилиши керак бўлган объект устидан юритиб чиқилади, компъютер эса ҳосил бўлаётган йўлнинг бурилиш нуқталари координаталарини аниқлайди ва хотирага қатъий тартибда ёзиб боради. Кўриниб турибдики, дигитайзер нуқтали ва чизиқли объектларнинг координаталарини компъютер хотирасига киритишга мослашган, унинг ёрдамида вектор моделда маълумотлар базалари яратилади.

Юқорида қайт этилган ускуналарниниг барчаси ҳозирги кундаги аниқ картографик асарлар учун мўлжалланган бўлиб, эндиликда эса биз бу замонавий теҳнолиялардан ривожланган соҳанинг тарихига оид бўлган географик хариталарни ўрганишда фойдалансак мақсадга мувофиқ бўлар эди. Тарихий хариталарнинг айримларида географик координаталар мавжуд эмас. Бу эса хариталарда берилган ҳар бир жиҳат ва ҳар бир тасвирни чуқурроқ ўрганишга ундайди. Кўриниб турибдики, бундай тасвирларга аниқлик етишмайди. Улардаги шу каби нуқсонларни замонавий ГИС теҳнологиялари асосида тез ва осон ҳал этса бўлади.