Тарих факультети/Археология кафедраси 5120400-археология таълим йуналиши

 
Уруғ жамоасининг сўнгги босқичи
Уруғ жамоасининг сўнгги босқичида ишлаб чиқарувчи хўжаликнинг юзага 
келиши. Илк деҳқон ва чорвадорлар. "Неолит инқилоби" Г. Чайлд. Маданий 
ўсимликлар. Ҳайвонларни қўлга ўргатиш. Дунѐда ишлаб чиқарувчи хўжаликнинг 
пайдо бўлиши муаммоси. Илк деҳқончиликнинг Олд Осиѐ, Ўрта ер денгизи шарқий 
соҳиллари, Шарқий, Жанубий Ҳиндистон, Марказий-Жанубий Америка ва Африка 
марказлари. Деҳқончиликнинг келиб чиқиши тўғрисидаги моноцентрик ва полицентрик 
қарашлар. Чорвачилик хўжалигининг келиб чиқиши ва унинг илк марказлари. 
Чорвачиликнинг келиб чиқиши ҳақида моноцентрик ва полицентрик қарашлар. Н.И. 
Вавиловнинг ишлаб чиқариш кучлари ва хўжалигининг келиб чиқиши ҳақидаги ғоялари. 
Ишлаб чиқарувчи кучларнинг ривожланиши. Меҳнат қуроллари. 
Овчилик хўжалигининг ихтисослашуви. Ўтроқлашув.

---

Моддий маданият ва унинг турлари-турар жой, кийим-кечак, озиқ-овқат, жанговор ва 
меҳнат қуроллари ҳамда уй-рўзғор буюмлари. Жамиятнинг жинс ва ѐш жиҳатидан 
тузилиши. Эркаклар уйи, жинсий мулк. Меҳнатнинг жинсга қараб бўлиниши. Никоҳ ва 
оила. Қалин олиш одатининг шаклланиши, келин ўғирлаш никоҳ тўйлари. Жамоада 
экзогамия ва эндогамия. Оилада ота ва тоғанинг ўрни. Жамоанинг бошқарилиши. Ота ва 
она томонидан қариндошликни белгиланиши. Фратриялар ва бигменлар. Маънавий 
маданияти. Амалий билимлар география, иқлимшунослик тиббиѐт, астрология билимлари 
асосларининг пайдо бўлиши. Пиктография, тасвирий санъат, ҳайкалтарошлик, қоя тош 
суратлари, сопол идишлардаги расм ва нақшлар. Оғзаки ижод, мусиқа, рақс маънавий 
маданиятнинг турлари сифатида афсона ва эртаклар, мақоллар ва маталлар. Диний 
эътиқодлар-тотемизм, анимизм, фетишизм, табиат кучларига сиғиниш. «Мана» ва унинг 
моҳияти.
 
 Ишлаб чиқаришнинг ривожланиши 
Ишлаб чиқариш кучларининг ривожланиши. Суғорма деҳқончиликнинг 
тараққий этиши. Суғорма ва лалми деҳқончилик. Меҳнат қуроллари. Плуг. Ҳайдов 
чорвачилигининг пайдо бўлиши. Биринчи меҳнат тақсимоти. Ҳунармандчиликнинг 
ажралиб чиқиши. Иккинчи меҳнат тақсимоти. Деҳқончиликдан ҳунармандчиликнинг 
ажралиши. Металлургиянинг пайдо бўлиши. Мис. Бронза. Темир. Айрибошлаш ва 
унинг янги шакллари. Совға тарзида айрибошлаш. Юк ҳайвонларидан фойдаланиш. 
Меҳнатнинг учинчи йирик ижтимоий бўлиниши, алмашув ва савдо сотиқнинг юксалиши. 
Ортиқча маҳсулотлар ишлаб чиқарилиши натижасида уни қўшимча маҳсулотга айланиши. 
Ишлаб чиқаришнинг ривожидаги нотекислик, хилма-хиллик ва уларнинг сабаблари. 
Деҳқончилик, чорвачилик ва ҳунармандчиликнинг ихтисослашиш жараѐни. Мулкий 
тенгсизлик, хусусий мулк, табақаларнинг келиб чиқиши. Стратификациялашган жамоа 
асосларининг вужудга келиши. Бошқарув тизими: раҳбарлар, лашкарбошлар, қозилар ва 
руҳоний-коҳинлар. Уруғ ва қабила орасидан оқсуякларнинг етишиб чиқиши. Уруғчилик 
ҳуқуқларининг бузилиши. 
Хусусий мулк. Ердан жамоавий фойдаланиш. Стратификация жараѐнининг 
бошланиши. Ҳарбий асирларни қулга айлантириш жараѐни. Уй қулчилиги. 
Қабилалар бирлашуви. Тилларнинг бир-бирига таъсири. Қадимги халқларнинг 
этник жиҳатдан бирлашуви жараѐни. Тиллар ва қабилалар. Этнос ва тил ҳолати. 
Ностратик тилларнинг бирлашуви. Тил оилалари. Давлат ва ҳуқуқ асосларининг 
вужудга келиши. Махфий иттифоқлар, йўлбошчилар, ҳарбий бошлиқлар, судьялар. 
Уруғ ва қабилалар аристократияси. Солиқлар. Аҳолининг административ жиҳатидан 

---

бўлиниши. Уруғчилик ҳуқуқининг инқирозга учрашиши. Ҳарбий демократия. 
Синфий жамият ва аристократиянинг шаклланиши.